ΤΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΠΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ - ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΘΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΘΗΝΑ ΜΑΙΟΣ 1998

Ερευνητική ομάδα: Θ. Παπαδημητρίου , Α. Λαμπρόπουλος

ΤΟ ΑΣΚΛΚΗΠΕΙΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΑΠΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ

Εισαγωγή . Αντικείμενο Έρευνας

Στην Σύμβαση επίσης επισημαίνεται, ότι ‘Ειδικότερα, θα διερευνηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης του Ασκληπιείου Πάρκου στους χώρους που διαθέτουν τα νοσοκομεία Λαϊκό, Αγία Σοφία, Αγλαΐα Κυριακού, Σωτηρία, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Γενικό Κρατικό, 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, 251 Νοσοκομείο Αεροπορίας καθώς και η Ιατρική και Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών’.

Τα θέματα χώρου, είτε από την πολεοδομική/χωροτακτική, είτε από την αρχιτεκτονική πλευρά τους, βρίσκονται στην καρδιά του Προγράμματος.

Από την άποψη της αρχιτεκτονικής-αισθητικής προσέγγισης , η έρευνα αναπτύσσει ένα προβληματισμό για τον σχεδιασμό ενός ισορροπημένου πλαισίου στον αστικό χώρο, όπου Περίθαλψη και Πολιτισμός υποστηρίζονται από ένα περιβάλλον υψηλής ποιότητας . Πρόκειται στην ουσία για ένα περιβαλλοντικό σχεδιασμό ειδικών απαιτήσεων, οι βασικές αρχές του οποίου αναπτύσσονται στην παρούσα πρόταση. Με άλλα λόγια, η έρευνα σε αυτή τη φάση αφορά:

• την χάραξη των κύριων αξόνων εφαρμογής του έργου,
• την διατύπωση προδιαγραφών σχεδιασμού

και τέλος

• ενδεικτικές εναλλακτικές προτάσεις εφαρμογής.

Η πρόταση αφορά τη λειτουργική και περιβαλλοντική ανασυγκρότηση του κορεσμένου και προβληματικού χώρου του ΑΠΑ, με παρεμβάσεις ήπιες και σταδιακές. Πρόκειται για μια ποιοτική αναθεώρηση των σχέσεων Πόλης και Πολιτισμού, μέσα από την αναβάθμιση των υπηρεσιών Υγείας, σε μια εκτεταμένη περιοχή με υπερτοπική σημασία για το σύνολο του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας. Σήμερα η περιοχή αυτή είναι κατακερματισμένη, υποβαθμισμένη και ουσιαστικά απρόσιτη στους κατοίκους της πόλης, ενώ παράλληλα η έλλειψη ορθολογικής στη διαχείριση, συνιστά εμπόδιο στη ομαλή λειτουργία των υπηρεσιών υγείας που είναι εκεί εγκατεστημένες.

Κύρια συμβολή του παρόντος ερευνητικού προγράμματος είναι η διαμόρφωση των αρχών μιας μεθοδολογίας σχεδιασμού για την συγκεκριμένη περιοχή, βασισμένη σε μια θεώρηση της σχέσης Πολιτισμού και Υγείας με μια πρώτη ανάλυση της κατάστασης του χώρου από την άποψη των υπηρεσιών υγείας.

Η ουσία της πρότασης στο επίπεδο διατύπωσης αξόνων δράσης και προδιαγραφών σχεδιασμού είναι η αναζήτηση των διαδικασιών ενοποίησης του κατακερματισμένου χώρου.

Γενικές Αρχές

(Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από άρθρο του κ.Θ. Παπαδημητρίου δημοσιευμένο στο περιοδικό «Νεά Υγεία», τ. 17, Ιουλ.- Σεπ. 1997, υπο τον τίτλο «Πολιτισμός και Υγεία. Πρόταση για το Ασκληπιέιο Πάρκο Αθηνών»)

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ.

1.1. Γενικές Αρχές Περιβαλλοντικής Προσέγγισης.

Η υπό μελέτη περιοχή έχει αναπτυχθεί ως σήμερα χωρίς χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, παρά το γεγονός, ότι αποτελεί μία εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή του αστικού χώρου η οποία ενώ θα έπρεπε να παρέχει υποδειγματικές περιβαλλοντικές ποιότητες, χαρακτηρίζεται αντιθέτως από ανισορροπίες και δυσλειτουργίες, ανάρμοστες για τις δραστηριότητες υγείας και περίθαλψης που αναπτύσσονται εκεί .

Στη σημερινή υποβάθμιση συντελούν διπλά, τόσο η απρογραμμάτιστη συσσώρευση νοσοκομειακών μονάδων μεγάλης κλίμακας, όσο και η λειτουργία εντατικών αστικών χρήσεων μέσα σε ένα ανεπαρκές πλαίσιο για την υποδοχή τους.

Το Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών σχεδιάζεται για να λειτουργήσει ως υποδομή και σύστημα αναβάθμισης των εγκατεστημένων υπηρεσιών υγείας, εισάγοντας μεταξύ άλλων τις παραμέτρους:

α) της ορθολογικής λειτουργίας των μεγάλων νοσοκομειακών μονάδων σε περιβαλλοντικό/αστικό/αρχιτεκτονικό επίπεδο.

β) της περιβαλλοντικής αναβάθμισης του ζωτικού χώρου των νοσοκομείων καθώς και του υπαίθριου χώρου που τους αποδίδεται, με την ολοκλήρωση ενός ενιαίου χωρικού συστήματος για την ανάπτυξη τους.

γ) της καλλιέργειας του πολιτισμού, ως συνόλου δράσεων και ευκαιριών δημιουργίας και αναψυχής τόσο για νοσηλευόμενους, όσο και για τους εργαζομένους στα νοσοκομεία και για το κοινό.

Κατά συνέπεια η «ποιότητα του περιβάλλοντος» στους υπαίθριους χώρους του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών νοούμενη ως βασικό εργαλείο αναβάθμισης τους αποκτά εδώ σημαίνοντα χαρακτήρα, με την έννοια ότι υπερβαίνει τις συμβατικές χρήσεις του πρασίνου, όπως αυτές έχουμε συνηθίσει να τις χειριζόμαστε για την βελτίωση του κορεσμένου αστικού χώρου. Ο σχεδιασμός του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών εντάσσει και αξιοποιεί το σύνολο των στοιχείων του τοπίου, καθώς και των δραστηριοτήτων που συντελούνται εν δυνάμει σ’αυτό, μέσα σε ενιαίο σύστημα το οποίο βασίζεται στην συνάφεια και την αμοιβαία υποστήριξη των δραστηριοτήτων περίθαλψης και πολιτισμού.

α) αλλαγή του μοντέλου εκτατικής ανάπτυξης αυτόνομων κτηριακών μονάδων στο χώρο και στροφή προς την εφαρμογή διαδικασιών ενοποίησης του κατακερματισμένου αστικού/φυσικού τοπίου

β) προσεκτικό σχεδιασμό με εισαγωγή στοιχείων συμβατών με τις χρήσεις υγείας.

1.2. Σχέση Πολιτισμού και Υγείας.

Η εισαγωγή των πολιτιστικών χρήσεων /δραστηριοτήτων ως βασικού εργαλείου ανάπτυξης του ΑΠΑ θεμελιώνεται πάνω σε μια νέα αντίληψη για τη σχέση Πολιτισμού και Υγείας.

Μια συστηματική μελέτη των πολιτιστικών δραστηριοτήτων, όπως λειτουργούν στον αστικό χώρο, πχ. Θέατρο, Μουσική, Κινηματογράφος, Εκθέσεις Τέχνης, Βιβλιοθήκες, Αθλητικές εκδηλώσεις διάφορες, θα αποκάλυπτε το τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται οι σχέσεις Πολιτισμού και Υγείας στην εποχή μας. Πολιτισμός και Υγεία είναι έννοιες που δύσκολα θεωρούνται σε ενιαίο πλαίσιο καθώς η εποχή μας τις αντιμετωπίζει αυτόνομα και αποσπασματικά Αυτή η δυσκολία ανακύπτει αμέσως, κατά την επεξεργασία, προβολή και πραγματοποίηση σύνθετων προτάσεων που ίσως ξεφεύγουν από τα τρέχοντα πρότυπα.

Αν παρατηρήσουμε πώς είναι διαμορφωμένος ο αστικός χώρος σήμερα, για τις διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις, εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε, ότι οι πολιτιστικές δραστηριότητες αναπτύσσονται στον αστικό ιστό με τρόπο αυτόνομο ως προς το περιβάλλον την πόλης. Η σχέση των πολιτιστικών εκδηλώσεων με τις δραστηριότητες υγείας είναι αδιανόητη, αν δεν είναι σχέση αρνητική και απωθητική, καθώς στην εποχή μας Πολιτισμός και Υγεία αντιμετωπίζονται συνήθως αυτόνομα και αποσπασματικά, αν όχι ανταγωνιστικά.

1.3. Ασκληπιεία Πάρκα Μητροπολιτικής εμβέλειας

Στην εποχή μας η σύλληψη και ο σχεδιασμός Ασκληπιείων Πάρκων, δεν βρίσκουν πρότυπα στην πολεοδομική και αρχιτεκτονική πρακτική. Γι’αυτό η διατύπωση βασικών αρχών θα προκύψουν με σύνθετο τρόπο, από τη θεώρηση της σχέσης Πολιτισμού και Υγείας, από την μελέτη των προϋποθέσεων συνύπαρξης ποικίλων πολιτιστικών δραστηριοτήτων -με ανάλογη συγκέντρωση κοινού στο περιβάλλον των νοσοκομειακών μονάδων- και από τη μελέτη των παραμέτρων που διέπουν τις συγκεκριμένες περιοχές, όπου είναι δυνατόν να προγραμματιστούν Ασκληπιεία Πάρκα.

Η δημιουργία Ασκληπιείων Πάρκων εντός του αστικού ιστού, μπορεί να γίνει είτε με τη μετατροπή υπαρχουσών εγκαταστάσεων νοσοκομειακών μονάδων είτε με τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων σε κατάλληλους χώρους. Κυρίως όμως θεμελιώνεται πάνω στην κατάλληλη ρύθμιση του ανοικτού, φυσικού ή τεχνητά διαμορφωμένου, υπαίθριου χώρου, δηλαδή στη ανάπτυξη του περιβάλλοντος και του τοπίου που θα υποδέχεται τις συνδυασμένες χρήσεις υγείας και πολιτισμού .

2. ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΗΝΩΝ. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ.

Το ΑΠΑ σχεδιάζεται να λειτουργήσει ως υποδομή και σύστημα αναβάθμισης των υπηρεσιών υγείας. Όμως η αστική έκταση στην οποία αναφέρεται και η θέση της στο πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας, καθιστούν το σχεδιασμό αυτό, εξίσου σημαντικό εργαλείο για την βελτίωση του περιβάλλοντος του συνόλου της πόλης. Αλλά το κύριο βάρος της μητροπολιτικής σημασίας του ΑΠΑ βρίσκεται στο είδος των χρήσεων που θα περιέχει και στο χαρακτήρα των υπηρεσιών που θα προσφέρει στην πόλη.

Οι χώροι του ΑΠΑ προσφέρουν μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία ενός πάρκου μεγάλης κλίμακας με πράσινο, σε μία περιοχή της Αθήνας που είναι γενικά πολύ πυκνά δομημένη και δέχεται υπερβολική πίεση, εξαιτίας του πολύ μεγάλου αριθμού πολιτών που προσέρχονται καθημερινώς στην περιοχή, λόγω των πολλών και μεγάλων δημοσίων εγκαταστάσεων (4 υπουργεία, 9 νοσοκομεία, μονάδες 2 πανεπιστημίων). Το πάρκο αυτό μπορεί να συνδεθεί με τους άλλους υπερτοπικούς πόλους πρασίνου που προγραμματίζονται στην ευρύτερη περιοχή των Αθηνών, σε μία αλυσίδα ελεύθερων χώρων που να προσφέρουν ποικίλες δυνατότητες πολιτισμού και υγείας για τους κατοίκους του λεκανοπεδίου.

Το Ασκληπιείο μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά εκτός των άλλων και στην αναβάθμιση του περιβάλλοντος στην περιοχή αυτή αλλά και στην Αθήνα γενικότερα. Οι "διάδρομοι πράσινου" αποτελούν σημαντικά εργαλεία στη σύγχρονη πολεοδομία δεδομένου ότι η αύξηση των επιφανειών πρασίνου υποβοηθά την ανανέωση των αερίων μαζών στις πόλεις, συμβάλλοντας έτσι και στην καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρυπάνσεως .

Από πλευράς της ποιότητας πρασίνου το Ασκληπιείο Πάρκο υιοθετώντας ένα χαρακτήρα "Αττικού Τοπίου" με βάση τη γηγενή χλωρίδα, θα συμβάλλει στην διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας, που τόσο βάναυσα έχει προσβληθεί στις μέρες μας με την υιοθεσία ξένων προτύπων. Αυτή η παρέμβαση θα είναι από οικολογική άποψη ιδιαίτερα σημαντική, λόγω της καλύτερης προσαρμογής στις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες και με μικρότερες απαιτήσεις σε νερό και φροντίδα.

2.2. Μεθοδολογικά Προβλήματα

Ο πρωτεύων χαρακτήρας που έχει η διάσταση της περιβαλλοντικής ανάπτυξης των υπηρεσιών υγείας και του συνδιασμού τους με άλλες χρήσεις, δημιουργεί ένα πλαίσιο ερωτημάτων, τα οποία είναι μάλλον ασυνήθιστα σε ανάλογα προγράμματα πολεοδομικής παρέμβασης.

Η ανάγκη διατύπωσης μιας ειδικής μεθοδολογίας σχεδιασμού αποτελεί πρωταρχικό μέλημα του σχεδιασμού. Στα πλαίσια του παρόντος ερευνητικού προγράμματος διατυπώνεται το γενικό περίγραμμα αυτής της προβληματικής.

Οι υπηρεσίες υγείας αν και έχουν δεδομένη χωροθέτηση στην περιοχή, εγκαταστημένες με τη μορφή μεγάλων νοσοκομειακών συγκροτημάτων, θα πρέπει να θεωρηθούν, για πρώτη ίσως φορά, ως ενότητα με ανάγκες εσωτερικής περιβαλλοντικής ισορροπίας και αλληλεξάρτησης, τόσο με τον γύρω αστικό χώρο, όσο και με το τοπίο του Υμηττού. Η σχέση των μεγάλων νοσοκομείων με το αστικό και φυσικό περιβάλλον πρέπει να αντιμετωπιστεί με καθαρά ποιοτικά κριτήρια, ώστε να αναζητηθεί η αποκατάσταση της χαμένης ενότητας του τοπίου αλλά και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο χώρο.

Το ότι προτείνεται σε αυτή την κατεύθυνση , η εισαγωγή ενός συστήματος απολύτως συμβατών δραστηριοτήτων στο χώρο των νοσοκομείων, καθώς και μια σειρά ήπιων παρεμβάσεων στο τοπίο, με κύριο άξονα τον πολιτισμό, αποτελεί μια τελείως νέα προσέγγιση του προβλήματος σχεδιασμού ένταξης νοσοκομειακών μονάδων στον αστικό ιστό. Επιβάλλεται η καταγραφή και ανάλυση των επιτρεπόμενων χρήσεων και παρεμβάσεων καθώς και η ανάπτυξη ενός συστήματος έλεγχου της συμβατότητας τους, τόσο μεταξύ τους, όσο και με τα υπάρχοντα χωρικά και λειτουργικά δεδομένα.

Η πρόθεση δημιουργίας ενός είδους ισορροπημένου αστικού «οικοσυστήματος» στην υπό μελέτη περιοχή , μπορεί να θεωρηθεί ότι εντάσσεται απόλυτα στους στόχους μιας καθαρά ιατρικής σκοπιάς, όπου η περίθαλψη ως πολυδιάστατη διαδικασία συντελείται ικανοποιητικότερα στο κατάλληλο περιβάλλον. Οι ίδιες όμως περιβαλλοντικές αξίες είναι αντικείμενο πολλων επιστημονικών περιοχών συμπεριλαμβανομένων της πολεοδομίας και της αρχιτεκτονικής. Η ανάγκη διεπιστημονικής προσέγγισης του θέματος είναι εύλογη και υποδεικνύει συνεργασίες πέρα από τις προφανείς.

Η «ευπάθεια» του ειδικού νοσηλευτικού χαρακτήρα της περιοχής στις έντονες μεταβολές των περιβαλλοντικών ποιοτήτων του αστικού χώρου, επιβάλλει λεπτούς χειρισμούς κατά τη διαδικασία των τυχόν παρεμβάσεων. Η ειδική φύση του προβλήματος καθιστά αδύνατη τη συνολική πρόβλεψη / σχεδιασμό και επιβάλλει,

περισσότερο από κάθε άλλη φορά, την σταδιακή εφαρμογή. Ο πιλοτικός χαρακτήρας του προγράμματος συνεπάγεται την αδυναμία διατύπωσης, σε πρώιμη φάση, των χαρακτηριστικών έκτασης και βάθους που μπορεί να λάβουν οι προτάσεις για ρυθμίσεις, χρήσεις, δραστηριότητες, παρεμβάσεις και κατασκευές εντός του ΑΠΑ.

Η καταγραφή και ανάλυση/αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης αφορά τόσο τον ίδιο το διατιθέμενο χώρο όσο και τους θεσμούς που τον διέπουν. Πρόκειται για εξαιρετική σημαντική και εκτεταμένη εργασία που πρέπει να αποτελέσει η ανεξάρτητη μελέτη ή ερευνητικό πρόγραμμα.

Η καταγραφή του ιδιοκτησιακού και διοικητικού καθεστώτος στο σύνολο της περιοχής είναι ζωτικής σημασίας καθώς και τυχόν προτάσεις με νομική ή διοικητική ισχύ που έχουν ήδη διατυπωθεί από διάφορους φορείς για την περιοχή.

Στο επίπεδο του χώρου είναι απαραίτητη ακόμη η απογραφή των υπαρχόντων κτηρίων, αλλά και η ποιοτική καταγραφή του αρχιτεκτονικού υλικού. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στη διερεύνηση των αναγκών των νοσοκομείων για εισαγωγή νέων χρήσεων, τροποποιήσεων επεκτάσεων κλπ. Πρέπει επίσης να αναζητηθεί η ποιοτική πλευρά της υπάρχουσας κατάστασης στις κτηριακές εγκαταστάσεις από λειτουργική, κατασκευαστική και αισθητική άποψη. Η διαπίστωση τυχόν τάσεων επέκτασης ή μετατροπών που έχουν γίνει στην αρχική μορφή των κτηρίων θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Κτήρια με ιστορικό ενδιαφέρον ή με αξιόλογη αρχιτεκτονική πρέπει να αποτυπωθούν. Επίσης αποτυπώσεις πρέπει να γίνουν σε κτήρια που εκτιμάται ότι θα γίνουν μετατροπές. Γενικά η καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης θα απαιτήσει τη διενέργεια αποτυπώσεων κτηρίων, κατασκευών και υπαίθριων χώρων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για ένταξη στο πρόγραμμα σχεδιασμού του Ασκληπιείου Πάρκου. Η έρευνα θα πρέπει να προσανατολιστεί στα ενδιαφέροντα των σύγχρονων αντιλήψεων για την παροχή υπηρεσιών υγείας . Δεν θα απευθύνεται μόνο στους εργαζόμενους, τους νοσηλευόμενους αλλά και το κοινό καθώς θα αποβλέπει και στην ανάλυση δυνατοτήτων των υφιστάμενων χώρων και συνθηκών. Έμφαση πρέπει να δοθεί στη διερεύνηση των αναγκών των νοσοκομείων για εισαγωγή νέων -πολιτιστικών- δραστηριοτήτων στους χώρους τους ή σε άμεση σχέση με αυτούς.

Επίσης αντίστοιχη έρευνα θα διεξαχθεί στον τομέα της καταγραφής των ανοικτών υπαίθριων χώρων . Πρέπει ακόμη να συνταχθεί μια αξιόπιστη εικόνα της λειτουργίας του χώρου, με την οποία θα καταγραφούν χρήσεις και δραστηριότητες, στάσεις και κινήσεις εργαζομένων και κοινού στη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, σχέσεις, ημέρας- νύκτας, παλαιού- νέου, ανοικτού -κλειστού, φυσικού-τεχνητού κλπ. Οι υπάρχοντες διαμορφωμένοι δημόσιοι χώροι πρέπει να αποτυπωθούν, όπως επίσης και οι υπάρχοντες χώροι στάθμευσης. Θα καταγραφεί η χλωρίδα και η πανίδα στο σύνολο της έκτασης. Επίσης πρέπει να γίνουν ειδικές μελέτες ελέγχου της ποιότητας εδάφους και υπόγειων υδάτων. Πρέπει επίσης να γίνει καταγραφή των σχέσεων με το φυσικό τοπίο και άλλους γειτονικούς χώρους και τις προσβάσεις και συνθήκες πρόσβασης σε υπάρχοντες υπαίθριους δημόσιους χώρους.

Η εικόνα των δικτύων υποδομών που αφορούν κυκλοφορία, μεταφορές, επικοινωνίες, ύδρευση, αποχέτευση, ενέργεια, φωτισμός κλπ., είναι απολύτως απαραίτητη. Σημαντική είναι επίσης η καταγραφή των σχέσεων με την περιβάλλουσα πόλη. Σε αυτή θα καταγραφούν η κατάσταση που επικρατεί στην οριογραμμή, των συνδέσεων / πυλών / τοποσήμων κλπ. και οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες για το κοινό των νοσοκομείων στις ζώνες του ορίου.

Κατά την ανάλυση των δεδομένων της υπάρχουσας κατάστασης θα γίνουν εκτιμήσεις και θα εξαχθούν συμπεράσματα για όλες τις πλευρές του προβλήματος, θεσμικές και χωρικές.

Καταφανώς το κύριο πρόβλημα της περιοχής είναι ο κατακερματισμός και η αυτόνομη / ασυντόνιστη λειτουργία κάθε τμήματος και δραστηριότητας. Η αξιολόγηση της υπάρχουσας κατάστασης θα οδηγήσει σε περαιτέρω συμπεράσματα για την ιεράρχηση των συνιστωσών του προβλήματος ενοποίησης του χώρου.

3. ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΠΑΡΚΟ ΑΘΗΝΩΝ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΡΧΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Όπως τονίστηκε και στη εισαγωγή, κεντρική προϋπόθεση του σχεδιασμού του Ασκληπιείου αποτελεί μια νέα θεώρηση της συνύπαρξης υπηρεσιών υγείας και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Πρόκειται στην ουσία για αποκατάσταση της θεμελιώδους πολιτιστικής διάστασης που έχει η ίδια η έννοια της περίθαλψης. Πολιτισμος και Υγεία νοούνται ως αλληλένδετα στοιχεία στο πλαίσιο μιας ποιοτικής προσέγγισης της σχέσης τους. Αυτή η προσέγγιση ξεκινά ήδη με την ανάγνώση της ιστορίας (βλ. πχ. αρχαία Ασκληπιεία), αλλά και με αξιοποίηση των σύγχρονων εξελίξεων στις επιστήμες και τις τέχνες.

Από αυτή την άποψη επιχειρείται η εξισορρόπηση της τάσης για αυτονόμηση, η οποία κυριαρχεί σήμερα στις αντίστοιχες περιοχές της γνώσης / έρευνας και στην κοινή συνείδηση, με την τάση για ενότητα και οργανικότητα στο χώρο και στις κοινωνικές σχέσεις.

Οι παράμετροι της ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας και στο περιβάλλον που τις περικλείει, είναι οπωσδήποτε μέρη μιας γενικότερης αντίληψης για τον πολιτισμό. Όμως η πολιτιστική πρακτική μέσα σε ένα σύγχρονο Ασκληπιείο μπορεί να αποκτήσει συγκεκριμένες μορφές μέσα από ποικίλες εκδηλώσεις οι οποίες θα υπόκεινται σε ένα σύστημα κριτηρίων συμβατότητας. Οι υπηρεσίες υγείας επιβάλουν ένα ειδικό πλαίσιο περιορισμών τόσο για τις επιτρεπόμενες χρήσεις όσο και για τις δευτερογενείς επιπτώσεις που μπορεί να έχει η εφαρμογή τους.

Το θέατρο, οι εκθέσεις τέχνης, ο αθλητισμός ακόμη και οι βιβλιοθήκες είναι δραστηριότητες προσέλκυσης κοινού, και μπορούν να πραγματοποιούνται μόνο υπό προϋποθέσεις σε ένα Ασκληπιείο πάρκο. Αυτές οι προϋπόθεσεις πρέπει να είναι ουσιαστικό στοιχείο του σχεδιασμού . Στην παρούσα φάση τίθενται ως ερωτήματα και περιγράφονται γενικά.

Η δημιουργία αναβαθμισμένου χώρου για τις υπηρεσίες υγείας, αφορά στη ουσία τον ίδιο υποβαθμισμένο αστικό χώρο της μητροπολιτικής περιοχής της πρωτεύουσας, στον οποίο αναφέρεται ένα μεγάλο σύνολο προσπαθειών βελτίωσης των γενικότερων συνθηκών διαβίωσης. Από αυτό το πρίσμα η περιβαλλοντική ανασυγκρότηση που επιχειρείται στο πρόγραμμα του Α.Π.Α. προϋποθέτει καταρχήν αρχές ανάλογες με αυτές της εν γένει αστικής αναβάθμισης.

Ως ειδικότερες αρχές σχεδιασμού Ασκληπιείων Πάρκων εντός αστικού ιστού, προτείνονται τα παρακάτω:

Βασικό στοιχείο άμεσης προτεραιότητας είναι η προστασία του διατιθέμενου αποθέματος γης από αυθαίρετες επεμβάσεις. Η υπό μελέτη περιοχή μπορεί να αποτελέσει βάση για την «αναγέννηση» του αστικού χώρου σε τοπικό επίπεδο και με υπερτοπική εμβέλεια.

Το τοπίο, αστικό και φυσικό είναι στοιχεία της ποιότητας ζωής στο χώρο. Η αξιοποίηση τους στα πλαίσια αναβάθμισης των υπηρεσιών υγείας μπορεί να γίνει μόνο στο πλαίσιο μια ευρύτερης αντίληψης για την προστασία και την αναβάθμισή τους.

Η συγκέντρωση νοσοκομειακών μονάδων σε μια περιοχή εντός του αστικού χώρου επιβάλει ειδικές ρυθμίσεις για την εύρυθμη λειτουργία τους όσον αφορά την σχέση τους με τον περιβάλλοντα αστικό ιστό (βλ. προσβάσεις, κυκλοφορία, στάθμευση κλπ). Αντίστοιχες ρυθμίσεις πρέπει να γίνουν και στο εσωτερικό της περιοχής. Η ενοποίηση του χώρου με τον ορθολογικό ανασχεδιασμό του είναι βασική αρχή αυτών των ρυθμίσεων.

Η εισαγωγή νέων χρήσεων και δραστηριοτήτων στην περιοχή μπορεί να αποτελέσει βασικό εργαλείο για την ολοκλήρωση της ενότητας. Αυτές πρέπει να είναι απόλυτα συμβατές με τις υπηρεσίες υγείας, να διατηρούν ήπιο χαρακτήρα και να συμβάλλουν στην ισόρροπη λειτουργία του χώρου.

Για την στέγαση νέων χρήσεων και δραστηριοτήτων πρέπει να εξαντληθεί το διατιθέμενο υπάρχον κτιριακό υλικό πριν την δημιουργία νέων κτιριακών εγκαταστάσεων. Οι τυχόν νέες εγκαταστάσεις πρέπει να είναι μικρής κλίμακας και κατά το δυνατόν ανακλητές .

Οι υπαίθριοι χώροι νοούνται ως ζωτικοί χώροι των νοσοκομειακών μονάδων και στοιχεία της ορθολογικής λειτουργίας τους στο ενιαίο πλαίσιο του Α.Π.Α.. Η διαμόρφωσή τους αποτελεί κύριο αντικείμενο ειδικού περιβαλλοντικού σχεδιασμού.

Το αστικό και το φυσικό τοπίο είναι αλληλένδετα δεδομένα του περιβαλλοντικού σχεδιασμού του Α.Π.Α.

Ο σχεδιασμός του πρασίνου πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με τις γενικότερες διαμορφώσεις του τοπίου και την παρουσία σε αυτό στοιχείων αρχιτεκτονικής και εικαστική παρέμβασης. Η σχέση του Α.Π.Α. με γειτονικές περιοχές (ζώνη του Υμηττού) πρέπει να ληφθεί υπόψη στο σχεδιασμό του πρασίνου.

3.2. Δραστηριοτητες Πολιτισμού στο ΑΠΑ

Οι υπηρεσίες υγείας με την δεδομένη χωροθέτηση στην περιοχή αναπαράγουν το εκτατικό μοντέλο τη αυτόνομης ανάπτυξης στον αστικό χώρο. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ανάπτυξης που ακολουθήθηκε ως σήμερα είναι οι βαθιές αντιφάσεις στο χώρο και οι επικίνδυνες δυσλειτουργίες. Όπως προαναφέρθηκε Υγεία και Πολιτισμός γίνονται σήμερα αντιληπτά ως αυτόνομα στοιχεία χωρίς άμεση σχέση και αυτή ακριβώς την αντίληψη επιδιώκει να ανατρέψει η πρόταση του Α.Π.Α. Θεωρώντας τον πολιτισμό και την υγεία ως αλληλένδετα στοιχεία προτείνεται το πλαίσιο μιας νέας ποιοτικής προσέγγισης της σχέσης τους στη συγκεκριμένη περιοχή της πρωτεύουσας. Πρόκειται για παρέμβαση κλιμακωτή με πιλοτικό και ερευνητικό χαρακτήρα.

Θέατρο, μουσική, χορός , κινηματογράφος, εκθέσεις τέχνης, είναι δραστηριότητες που υπό προϋποθέσεις κλίμακας μπορούν να εγκατασταθούν σε ειδικούς χώρους παράλληλα με άλλες απόλυτα συμβατές εγκαταστάσεις όπως είναι οι βιβλιοθήκες. Στη συνέχεια τίθενται τα βασικά ερωτήματα για τη χωροθέτηση τους.

Οι νέοι χώροι πρέπει να είναι υψηλής αρχιτεκτονικής και κατασκευαστικής ποιότητας, και να δημιουργηθούν είτε με επανένταξη και αναδιαμόρφωση υπαρχουσών εγκαταστάσεων είτε με ανακλητές κατασκευές μικρής κλίμακας.

Η ίδια η παρουσία νέας αρχιτεκτονικής στο χώρο του Α.Π.Α. πρέπει να αποτελεί στοιχείο πολιτισμού. Το ίδιο αφορά και τις διαμορφώσεις των υπαίθριων χώρων και του τοπίου.

Στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός περιβάλλοντος υψηλού επιπέδου, θα παίξουν σημαίνονται ρόλο οι εικαστικές παρεμβάσεις. Οι σύγχρονες εικαστικές τέχνες μπορούν να αποκτήσουν πεδίο ανάπτυξης στο πλαίσιο της ισόρροπης λειτουργίας του χώρου.

Οι αθλητικές δραστηριότητες νοούμενες ομοίως ως πολιτιστική έκφανση έχουν θέση στο χώρο του Α.Π.Α. υπό τις αντίστοιχες προϋποθέσεις κλίμακας και δευτερογενών επιπτώσεων.

Η διαμόρφωση του τοπίου με ειδικό πρόγραμμα φυτεύσεων, εκτός από το ρόλο της στη δημιουργία μικροκλίματος θα σχεδιαστεί έτσι ώστε να παράγει αρχιτεκτονημένο χώρο και ταυτόχρονα θα λειτουργεί παιδευτικά αναδεικνύοντας τη χλωρίδα του μεσογειακού τοπίου.

Περιβαλλοντική και Αρχιτεκτονική Άποψη

Στο 2.2 τονίστηκε η ανάγκη εφαρμογής μια ειδικής μεθοδολογίας σχεδιασμού. Είναι αλήθεια πως η ανάπτυξη του προγράμματος των παρεμβάσεων - εκτός από το θεωρητικό πλαίσιο που αναπτύσσεται γενικώς στο παρόν κείμενο - στηρίζεται σε μια σειρά μεθοδολογικών προϋποθέσεων και σε εκτιμήσεις για τις δυνατότητες ανάπτυξης του έργου.

Όπως επισημάνθηκε, βασικό στοιχείο της μεθόδου που θα ακολουθηθεί είναι η διατύπωση κριτηρίων συμβατότητας / ασυμβατότητας για τις προτεινόμενες χρήσεις και παρεμβάσεις. Οι υπάρχουσες χρήσεις εντός της περιοχής και όσες έχουν αναπτυχθεί στα όρια, αποτελούν ένα αλληλοεξαρτώμενο σύνολο το οποίο πρέπει να τεθεί υπό κριτική ανάλυση. Τα πορίσματα της μπορούν να οδηγήσουν στη θέσπιση μιας νέας πολιτικής χρήσεων γης στην περιοχή. Τα βασικά κριτήρια για τη διαμόρφωσή της, προέρχονται από τη συμβατότητα των εισαγόμενων χρήσεων με τον χαρακτήρα των υπηρεσιών υγείας . Τα κριτήρια αυτά μπορεί να συγκροτούνται για παράδειγμα:

• από τα ποιοτικά δεδομένα κάθε χρήσης, πχ οχλούσα, ρυπογόνος, ουδέτερη κλπ.
• από τις δευτερογενείς συνέπειες της δημιουργίας εγκαταστάσεων πχ. αθλητικές δραστηριότητες που δημιουργούν περιοδικά μεγάλες εντάσεις στην κυκλοφορία και στη συγκέντρωση κοινού.
• από τις αρχιτεκτονικές, κατασκευαστικές και μορφολογικές συνέπειες μιας χρήσης, πχ μόνιμο ή ανακλητό, ανοικτό ή κλειστό, εκφραστικό ή ουδέτερο κλπ.

Το ίδιο ή ανάλογο σύστημα κριτηρίων αφορά και τις νέες χρήσεις πολιτιστικού χαρακτήρα που θα προταθούν για εγκατάσταση στην περιοχή. Έτσι αυτά τα κριτήρια καθίστανται το κύριο όργανο ανάπτυξης/ελέγχου του σχεδιασμού στο Ασκληπιείο Πάρκο

Στον τομέα των θεσμικών μέτρων για την στήριξη του σχεδιασμού προτείνεται η διατύπωση μιας σειράς αρχών προστασίας του χώρου από τυχόν άμεσες μεταβολές που θα επιδεινώσουν την ήδη βεβαρημένη κατάσταση. Η έκδοση σχετικών διοικητικών αποφάσεων (πχ με τη μορφή προεδρικών διαταγμάτων) κρίνεται σκόπιμη.

Εναλλακτικά προτείνεται, στα πλαίσια ενός ανοικτού διαλόγου με τους συνιδιοκτήτες της περιοχής και στη βάση της κοινής παραδοχής για εξορθολογισμό της ανάπτυξης και προστασίας του χώρου, η εφαρμογή ενός κώδικα δεοντολογίας, που θα αποκλείει κάθε ενέργεια επιδείνωσης της σημερινής κατάστασης, μέχρι να καθοριστεί ένα σχέδιο ανάπλασης συνεπές με τις αρχές του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών. Το πρόβλημα ενοποίησης του χώρου και σχεδιασμού της συντονισμένης λειτουργίας του, επιδεινώνεται από το ιδιόμορφο ιδιοκτησιακό καθεστώς που τον διέπει και την περίπλοκη κατανομή των ευθυνών διαχείρισης του. Η κατάσταση αυτή οδηγεί στη πρόταση για ίδρυση ενός κοινού Φορέα διαχείρισης του ενοποιημένου χώρου. Σε αυτό θα συμμετέχουν εκτός από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς και το Σωματείο ‘Φίλοι Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών’, οι όμοροι Δήμοι και οι υπόλοιποι συνιδιοκτήτες του χώρου. Ο Φορέας θα διέπεται από καταστατικό που θα ορίζει σαφώς, εκτός από τους σκοπούς του , την εφαρμογή του εγκεκριμένου προγράμματος δημιουργίας και ανάπτυξης του Ασκληπιείου Πάρκου, μέσα από την συνεργασία και τον συντονισμό όλων των συμβαλλόμενων μερών. Ο Φορέας θα ιδρύσει ειδική Επιστημονική και Τεχνική Υπηρεσία που θα επεξεργάζεται τα δεδομένα μελετών και ερευνητικών προγραμμάτων και θα καθορίζει την πορεία του σχεδιασμού. Επίσης θα αποτελεί σύνδεσμο μεταξύ των συμβαλλόμενων και συντονιστή των ενεργειών που θα αποφασίζονται. Οι υπηρεσίες του θα παρακολουθούν και θα επιβλέπουν την πορεία του σχεδιασμού και των έργων και θα εισηγούνται ενδεχόμενες αλλαγές και αναθεωρήσεις. Βασικό καθήκον τους θα είναι η ανάπτυξη, ο εμπλουτισμός και η εφαρμογή του προαναφερθέντος συστήματος κριτηρίων συμβατότητας / ασυμβατότητας για όλες τις προτεινόμενες νέες χρήσεις και παρεμβάσεις.

• Τα δίκτυα αυτά πρέπει να στηρίζονται σε ένα σύστημα πυρήνων δραστηριοτήτων -υπαρχουσών και νέων- και στην ανάπτυξη συνδέσεων κυκλοφορίας μεταξύ τους. Κάθε πυρήνας νοείται ως βάση μιας ή περισσοτέρων χρήσεων και μπορεί να είναι νέα -ελαφρά και ανακλητή κατά προτίμηση- κατασκευή ή να αξιοποιεί υπάρχον διατιθέμενο κτήριο ή χώρο εντός κτηρίου.

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός των κατασκευών αυτών υπόκειται σε διαδικασίες κρίσης και ελέγχου ανάλογες με εκείνες των εισαγόμενων χρήσεων.

• Πρωταρχικοί πυρήνες είναι τα υπάρχοντα κτίρια και οι δραστηριότητες που φέρουν. Η ένταξη τους στο σύστημα είναι το λεπτότερο σημείο του σχεδιασμού. Μπορεί να γίνει με διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης του ή όπου αυτό είναι απαραίτητο και δυνατό με εισαγωγή κάποιας από τις προτεινόμενες πολιτιστικές χρήσεις.
• Η αναβάθμιση των υπαρχόντων κτηρίων είναι ένα σοβαρό και μόνιμο θέμα στην προβληματική του συστήματος νοσοκομειακής περίθαλψης. Οι ευκαιρίες που δίνονται από τις κατά καιρούς βελτιώσεις και ανακαινίσεις δεν πρέπει να παραβλεφθούν από το σύστημα ανάπτυξης του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών. Ο συνολικός σχεδιασμός πρέπει να δίνει τη δυνατότητα ‘συνεργασίας’ με τον εσωτερικό ανασχεδιασμό των νοσοκομειακών κτηρίων. Ειδική υπηρεσία του ενιαίου φορέα που μπορεί να δημιουργηθεί, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο προς τη κατεύθυνση αυτή.
• Ο υπαίθριος χώρος που περιβάλλει τις κτηριακές μονάδες αποτελεί πεδίο άμεσης άσκησης σχεδιασμού. Είναι προφανές, ότι σε αυτή την περίπτωση ο συνυπολογισμός των αναγκών του κάθε νοσοκομείου αποτελεί προϋπόθεση του σχεδίου. Μεγάλο μέρος την μελετητικής προσπάθειας αναμένεται να αφιερωθεί στη διευθέτηση χώρων κοινού, επισκεπτών, ασθενών, στάθμευσης, κλπ, παράλληλα με την αναδιαμόρφωση του τοπίου και την εγκατάσταση σε αυτό των νέων πολιτιστικών χρήσεων.
• Τα σημεία επαφής με την πόλη - είσοδοι, οδικοί άξονες κλπ. - αποτελούν υποχρεωτικά πυρήνες του δικτύου και πρέπει να τύχουν ειδικού σχεδιασμού, με στόχο εκτός των άλλων και τη σήμανση και ανάδειξη του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ανάπτυξη των συνδέσεων με τον Υμηττό και στο χειρισμό της Λεωφόρου Κατεχάκη, που χωρίζει σήμερα την περιοχή σε δύο τμήματα.
• Ο σχεδιασμός που αφορά τη κυκλοφορία και τη στάθμευση, γίνεται σε όλα τα απαραίτητα επίπεδα και περιλαμβάνει κυκλοφορία οχημάτων, σε οδούς βαρειάς και τοπικής κυκλοφορίας, κυκλοφορία μέσων μαζικής μεταφοράς διαφόρων τύπων (πχ. ηλεκτροκίνητων) και πεζών, τόσο προς το Πάρκο όσο και στο εσωτερικό του. Το εσωτερικό σύστημα κυκλοφορίας, πέραν των διαδρόμων πεζών, μπορεί να στηρίζεται και σε μέσα μαζικής μεταφοράς. Σε πρώτη φάση γίνεται πλήρης αξιοποίηση των υπαρχουσών υποδομών, ενώ οι συμπληρώσεις και η ανάπτυξη νέων γίνεται με φειδώ, ακολουθώντας πάντα τα κριτήρια συμβατότητας, ισόρροπης ανάπτυξης και ενοποίησης του χώρου.
• `Όσον αφορά τις προτεινόμενες νέες χρήσεις κυριαρχεί η έννοια του πολιτισμού. Η έννοια του πολιτισμού αν και ευρέως συζητούμενη, αποκτά στο πρόγραμμα του Ασληπιείου Πάρκου Αθηνών αρκετά συγκεκριμένο χαρακτήρα, αφού εκφράζεται με ένα σύνολο χρήσεων, δρώμενων και κατασκευών που σκοπό, μεταξύ άλλων, θα έχουν και την αποκατάσταση μιας υγιούς σχέσης ανάμεσα στον ‘κόσμο’ των νοσηλευομένων και εργαζομένων από τη μια και την ζωντανή πόλη και τον πληθυσμό της από την άλλη. Προτείνεται λοιπόν η ανάπτυξη ενός συμβατού πεδίου πολιτιστικών δραστηριοτήτων, προς χρήση ασθενών, εργαζομένων, επισκεπτών και όλων των κατοίκων της πόλης. Ο Πολιτισμός στο Ασληπιείο Πάρκο Αθηνών μπορεί να αναλυθεί σε πλήθος δραστηριοτήτων όπως αναψυχής, αθλήσεως, επιμόρφωσης, δημιουργίας και ενημέρωσης. Στη διαμόρφωση της πρότασης εξισορροπούνται αυτές οι δραστηριότητες με τις χρήσεις που συνοδεύουν τις καθαυτό νοσοκομειακές μονάδες και συγκεκριμένα, τα εξωτερικά ιατρεία, το Πανεπιστήμιο με την Ιατρική Σχολή και τα άλλα Τμήματα και τις Κλινικές του, οι χώροι εργασίας του προσωπικού, και οι λοιπές υπηρεσίες προς το κοινό . Οι πολιτιστικές χρήσεις θα πρέπει να σχεδιαστούν αφού ληφθεί υπόψη αυτή η κατάσταση και οι διαβαθμίσεις της. Για παράδειγμα το Πανεπιστήμιο μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές από τις πολιτιστικές χρήσεις με χρήστες / κοινό, αλλά και να παράσχει πολιτιστικό ή και επιμορφωτικό έργο.

• Πέρα από το σχεδιασμό της ζώνης των πυρήνων δραστηριοτήτων, το πρόγραμμα θα προβλέπει και την πλήρη ανάπτυξη του υπαίθριου χώρου. Οι διαμορφώσεις εξαρτώνται από τις κατασκευές που θα ανήκουν στο δίκτυο, αλλά και από ορισμένα πολιτιστικά δεδομένα με παρουσία στο χώρο.
• Χώροι για εκθέσεις διαφόρων τύπων θα σχεδιαστούν στο ΑΠΑ για να φιλοξενήσουν το έργο εικαστικών καλλιτεχνών για ορισμένο χρόνο . Επίσης μπορεί να παρασχεθεί χώρος για την εργασία καλλιτεχνών με αντικείμενο πλαστικές τέχνες. Μόνιμη εγκατάσταση έργων τέχνη κυρίως μνημειακής γλυπτική παλαιών ή σύγχρονων έργων μπορεί να γίνει σε επιλεγμένα σημεία .
• Στο τομέα της επιμόρφωσης / ενημέρωσης προτείνεται σειρά ανοικτών μουσείων / εκθέσεων με επιστημονικό αντικείμενο . Ειδικά προτείνεται υπαίθριο Μουσείο Βιολογίας και Ιατρικής που θα λειτουργεί ως δημόσιος χώρος και πεδίο ενημέρωσης και εκπαίδευσης ταυτόχρονα. Στο ίδιο πλαίσιο προτείνεται και η λειτουργία Ανοικτού Μουσείου Ιατρικής Τεχνολογίας και Φυσικών Επιστημών.
• Η λειτουργία του χώρου τη νύκτα είναι ένα από τα ζητήματα που πρέπει να μελετηθούν διεξοδικά
• Ο τεχνητός φωτισμός αποτελεί ειδικό αντικείμενο μελέτης.
• Για την εξυπηρέτηση του κοινού απαιτούνται, εκτός των χώρων στάθμευσης που θα αποτελέσουν σημαντικό σχεδιαστικό πρόβλημα και εγκαταστάσεις εξυπηρετήσεως όπως χώροι υγιεινής, καταστήματα, εστιατόρια, περίπτερα πρόχειρου φαγητού και αναψυκτικών, σύστημα πρώτων βοηθειών κλπ.
• Ειδικοί χώροι για την παραμονή των ανηλίκων παιδιών επισκεπτών στα νοσοκομεία, πρέπει να προβλεφθούν στην περιφέρεια των μονάδων.
• Ειδική μέριμνα πρέπει να ληφθεί για την φύλαξη και ασφάλεια των προσώπων, των αντικειμένων, των εγκαταστάσεων και των χώρων, καθ’ολη τη διάρκεια της ημέρας και της νύκτας.
• Το Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών διαθέτει μια τεράστια έκταση μητροπολιτικής σημασίας κυρίως λόγω των ειδικών χρήσεων περίθαλψης που περιέχει. Η έκταση αυτή μπορεί να παίξει ζωτικό ρόλο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης για την πόλη.
• Ειδικός σχεδιασμός κατάλληλων υποδομών, μπορεί να δημιουργήσει πεδία διαμονής των κατοίκων σε περιπτώσεις μαζικής καταστροφής -σεισμού, πλημμύρων, καύσωνα, πυρηνικού ατυχήματος, κλπ- Η ίδια η λειτουργία των νοσοκομείων μπορεί να μεταφερθεί προσωρινά εκτός των κτιρίων σε ειδικούς χώρους υποδοχής του ΑΠΑ αν αυτό απαιτηθεί σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

• Το Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών λόγω της έκτασής του και μόνο, δίνει εξαιρετικές δυνατότητες σχεδιασμού του τοπίου μέσω φυτεύσεων. Το δεδομένο της γειτνίασης με το Υμηττό μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για την ανάπτυξη ενός τοπίου με νοηματικές αναφορές στη ελληνική χλωρίδα και ακόμη περισσότερο στην ιαματική της λειτουργικότητα (π.χ. Κήπος του Ιπποκράτη). Σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες πρέπει να καθοριστεί μια στρατηγική φύτευσης του χώρου, με βάση την οποία θα γίνει ο λεπτομερής σχεδιασμός της. Η αισθητική του φυσικού τοπίου στο Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών, μπορεί να ανταποκρίνεται στην βασική λειτουργία της περίθαλψης, προσφέροντας χώρο οικείο, ευχάριστο και διδακτικό ταυτόχρονα. Για την επιλογή της στρατηγικής των φυτεύσεων πρέπει να συνεκτιμηθούν, τόσο η ανάγκη αναπαραγωγής του αυθεντικού Μεσογειακού και Αττικού τοπίου, όσο και η απαίτηση για αναβαθμισμένο περιβάλλον στο πλαίσιο της σύγχρονης, υποβαθμισμένης και οχληρής πόλης.

5. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Η ανάγκη δημιουργίας ποιοτικών προϋποθέσεων για την προκήρυξη μελετών και την παραπέρα ανάπτυξη του έργου, είναι εξαιρετικά σημαντικό θέμα.

Φορείς , Ερευνητικές Ομάδες και Μελετητές που θα αναλάβουν μελλοντικώς να μελετήσουν ειδικά θέματα που σχετίζονται με το Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών, πρέπει να δεσμευτούν στην αυστηρή τήρηση των αρχών που έθεσε η Ερευνητική Ομάδα και στη χρήση και θεώρηση των κρίσιμων εννοιών, όπως ‘αστικός χώρος’, ‘υγεία’ και ‘πολιτισμός’, όπως αυτές περιγράφονται στην παρούσα ‘Έκθεση. Παράλληλα ο Οργανισμός Αθήνας πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες για την διατύπωση, διαμόρφωση και θεσμοθέτηση των διαδικασιών και των θεσμών που θα διασφαλίσουν την ομαλή εξέλιξη της πορείας του έργου.

Λόγω της πρωτοτυπίας του θέματος και της έλλειψης αντίστοιχων εμπειριών, εκτιμάται πως τα βήματα ανάπτυξης του έργου δεν θα πρέπει να ακολουθήσουν την πεπατημένη. Η πρωτοτυπία των ζητουμένων απαιτεί αντίστοιχα πρωτότυπες λύσεις σε όλα τα στάδια του έργου, από το ερευνητικό ως το κατασκευαστικό. Το σημερινό τυποποιημένο σύστημα εκπόνησης μελετών αν εφαρμοστεί αυτούσιο, θεωρείται μάλλον ακατάλληλο για το εγχείρημα του Α.Π.Α.

Η ίδρυση ενός Φορέα που θα συντονίζει το ερευνητικό έργο που θα καθορίζεται μετά από πολύπλευρο διάλογο, αρχές και κανόνες δράσης, θα βοηθήσει σ’αυτή την κατεύθυνση, οπότε οι αναθέσεις μελετών θα έχουν ένα πλαίσιο καθοδήγησης και ελέγχου σύμφωνα με τις αρχές του προγράμματος του Α.Π.Α.

Η προκήρυξη αρχιτεκτονικών διαγωνισμών θεωρείται επίσης κατάλληλος τρόπος άντλησης σχεδιαστικών προτάσεων και προσέλκυσης ικανών μελετητών.

Επισημαίνεται η ανάγκη δημιουργίας ποιοτικών προϋποθέσεων για την προκήρυξη μελετών και την παραπέρα ανάπτυξη του έργου. Αυτές οι προϋποθέσεις αφορούν την τήρηση αρχών για την θεώρηση των κρίσιμων εννοιών, «αστικός χώρος», «υγεία» και «πολιτισμός» και περιγράφονται στην Εισαγωγή του παρόντος, καθώς και στα προηγούμενα κεφάλαια Η ύπαρξη αυτών των προϋποθέσεων εξαρτάται από την εξέλιξη της πορείας του έργου και κυρίως από τις διαδικασίες και. τους θεσμούς που θα καθορίσουν την ανάπτυξη του .

Δεδομένων των παραπάνω προϋποθέσεων, προτείνεται η εφαρμογή όσων διατυπώνονται στα Κεφ. 3. και 4. του παρόντος. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στα θεσμικά μέτρα, -διατάγματα προστασίας ή και ανοικτός διάλογος υπό τον όρο της αποχής των ενδιαφερόμενων φορέων από κάθε ενέργεια επιβάρυνσης της υπάρχουσας κατάστασης. Προτείνεται επίσης η εξέταση των αντίστοιχων προτάσεων και έτοιμων μελετών που έχουν ήδη εκπονηθεί για την περιοχή από άλλους φορείς.

Το παρόν πρόγραμμα πρέπει να βρει συνέχεια σε σειρά νέων, ευρύτερων ή και πιο ειδικευμένων ερευνητικών προγραμμάτων, μέχρις ότου αποκρυσταλλωθούν τα πλαίσια του σχεδιασμού του Α.Π.Α. Μετά ακολουθεί η εκπόνηση μελετών για τα επιμέρους τμήματα του Α.Π.Α. και η διενέργεια αρχιτεκτονικών διαγωνισμών για τα θέματα που απαιτούν πλέον προωθημένες και πρωτότυπες λύσεις .

Για κάθε φάση είναι απαραίτητη η σταδιακή εφαρμογή, έτσι ώστε να υπάρχει ανατροφοδότηση των μελετών και κατάλληλες αναθεωρήσεις.

Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται η κοινοποίηση και διάδοση των αποτελεσμάτων. Σχετικές δημοσιεύσεις, συνέδρια κλπ, είναι προφανές ότι θα συμβάλουν στην προώθηση του συνολικού εγχειρήματος.

Η περίπτωση μερικής ανταποδοτικότητας του προγράμματος μπορεί να εξεταστεί, μέσα στα όρια που θα προστατεύσουν τον δημόσιο χαρακτήρα του και την βιωσιμότητά του, ως χώρου ήπιων παρεμβάσεων και δραστηριοτήτων.