ΕΘΝΙΚΟ  ΜΕΤΣΟΒΕΙΟ  ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

 

 

ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ - ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

 

 

 

 

 

Ασκληπιείο  Πάρκο  Αθηνών

 

 

Έκθεση Χωροταξικής Ομάδας

 

 

 

 

Υπεύθυνος :    Λ. Βασενχόβεν

Συνεργάτες :   Π. Σαπουντζάκη

                                                                                                            Ν. Τσίγκας

 

 

 

 

 

ΜΑΪΟΣ  1998

 

1.    Η αναγκαιότητα των Ασκληπιείων Πάρκων που συνδέουν την υγεία με τον πολιτισμό.

 

Η δημιουργία ανοικτών δημόσιων χώρων, και ιδιαίτερα χώρων  πρασίνου, στις σύγχρονες πόλεις δεν είναι πλέον μόνο μια ανάγκη και ένα αίτημα αισθητικού χαρακτήρα. Η βιομηχανική πόλη υπήρξε από την αρχή μια άρνηση της φύσης, πράγμα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την πολεμική εναντίον της πόλης και την ιδεολογία αποθέωσης της ανέγγιχτης φύσης, που ασπάσθηκε το ρομαντικό κίνημα του 19ου αιώνα. Στις ιστορικές Ευρωπαϊκές πόλεις, διάσημες για τους κήπους και τα πάρκα τους, η φύση είχε συχνά μια παρουσία, έντονη και θεαματική, αλλά υποταγμένη στην γεωμετρία του αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού περιβάλλοντος. Την αισθητική αυτή διαδέχθηκε η γραφικότητα των αγγλικών κήπων, τελικά εξίσου επιτηδευμένη, αλλά οπωσδήποτε πολύ πιο προσαρμοσμένη στις νομοτέλειες της φύσης από τις βασανισμένες μορφές των γεωμετρικών κήπων.

 

Ο πολεοδομικός σχεδιασμός της βιομηχανικής πόλης, ιδίως αυτός που στηρίχθηκε στις ιδεολογικές θέσεις της μοντέρνας πολεοδομίας, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην λειτουργικότητα της πόλης. Ο ελεύθερος χώρος της πόλης υποτάχθηκε και αυτός σε μια αντίληψη διαχωρισμού λειτουργιών και χρήσεων, που οδήγησε στην δημιουργία στεγανών μεταξύ κοινωνικών δραστηριοτήτων και λειτουργιών, που θεωρήθηκαν ως μη συμβατές μεταξύ τους. Αν και αυτό αποτελεί μια απλοποιητική γενίκευση, το τελικό αποτέλεσμα στην πράξη ήταν συνήθως ο κατακερματισμός της κοινωνικής ζωής. Κατά συνέπεια, η συνειδητή παρέμβαση, που εκφράσθηκε με τον πολεοδομικό σχεδιασμό, ξεπέρασε σε ένα περιορισμένο μόνο βαθμό την παρακαταθήκη του διχασμού πόλης - υπαίθρου, που είχε προκύψει από την κυριαρχία των οικονομικών δυνάμεων στην ανάπτυξη των πόλεων.    

 

Βέβαια η αντιμετώπιση της φύσης από τον μοντέρνο άνθρωπο δεν είναι μόνο θέμα πολεοδομικού σχεδιασμού. Η στάση του αποτελεί πλέον αντικείμενο μελέτης που εντάσσεται στην εξέλιξη των περιβαλλοντικών ιδεών, άρα αποτελεί παράμετρο της ιστορίας του πολιτισμού. Οι ιδέες και αντιλήψεις για το περιβάλλον δεν επηρεάζονται μόνο από την εμπειρία της καθημερινής πραγματικότητας, αλλά και από άλλους μηχανισμούς, φιλοσοφικής και θρησκευτικής κοσμοθεωρίας. Ο σύγχρονος άνθρωπος απώλεσε βαθμιαία την μεταφυσική του σχέση με την φύση, στην οποία κάποτε απέδιδε υπερφυσικές και μαγικές δυνάμεις, που όμως χωρίς άλλο επηρέαζαν τον ψυχισμό του και την ψυχική του ισορροπία. Η απώλεια αυτής της μαγικής επικοινωνίας σχετίζεται στενά με την προσπάθεια υποταγής της φύσης και τον εκπεσμό της σε ένα τεχνητό περιβάλλον, σε μια κατασκευασμένη φύση.

 

Αρχικά, στα χρόνια της άνθισης του ορθολογισμού και του διαφωτισμού, η φύση θαυμάσθηκε ως πρότυπο τάξης, οργάνωσης και λογικής. Βαθμιαία όμως γεννήθηκε μια αντίδραση που εκφράσθηκε σαν επιθυμία να αναζητηθεί και πάλι ο πρωτόγονος και άναρχος χαρακτήρας της φύσης, που δεν υπακούει στις οργανωτικές δομές της ανθρώπινης κοινωνίας. Παιδεία, καλλιέργεια και μόρφωση είχαν φτάσει να αντιμετωπίζουν την φύση σαν κάτι βάρβαρο, που έπρεπε να εκπολιτισθεί. Αυτό επιδιώχθηκε στους κήπους των παλατιών και των μεγάρων των ευγενών. Η επάνοδος σε μια λατρεία της άγριας φύσης και η απόρριψη της παραμόρφωσης της φύσης επαναφέρει ένα πόθο για την ενότητα κοινωνίας των ανθρώπων και φύσης. Πρόκειται για ένα ολιστικό αίτημα, για το οποίο δεν θα ήταν λάθος να ισχυρισθούμε ότι αργότερα βρίσκει την έκφραση του και στην επιστημονική θεωρία, όταν η θεωρία των συστημάτων ανεβάζει πάλι στο βάθρο τους τις έννοιες της ολότητας, της αμοιβαίας αλληλεπίδρασης και της υπέρβασης του κατακερματισμού, που υπήρχαν στην προ-βιομηχανική κοινωνία.

 

Αρχικά, η μελέτη των φυσικών φαινομένων προκάλεσε αναμφισβήτητα μια σχέση ανθρώπου - φύσης, που ήταν σχέση παρατηρητού προς παρατηρούμενο αντικείμενο έξω από αυτόν, μια σχέση απόστασης. Ομως, σε δεύτερο στάδιο ενθάρρυνε την καλύτερη γνώση των ευεργετικών επιδράσεων της φύσης και κατόπιν την συνειδητοποίηση της ενότητας, της θέσης του παρατηρητού μέσα στο παρατηρούμενο, και όχι έξω από αυτό. Από την στιγμή αυτή ήταν αναπόφευκτο, αν και ίσως απλοϊκό, να θεωρηθεί η πόλη σαν υπαίτια αυτής της απόστασης και της αποξένωσης από την φύση και τους ευεργετικούς μηχανισμούς της. Η πόλη, σαν μηχανισμός πολιτικής εξουσίας και οικονομικής κυριαρχίας, φάνηκε πλέον σαν υπεύθυνη για απόπειρα καθυπόταξης της φύσης και των μεταφυσικών σχέσεων της με τον άνθρωπο. Όπως αναφέρεται στην έκθεση ενός ερευνητικού προγράμματος του Εργαστηρίου Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης του Ε.Μ.Πολυτεχνείου [1]:

 

“Η στάση του ανθρώπου απέναντι στην φύση, ακόμη και μέσα στην πόλη, ρυθμίζει τελικά, μέσα από τον τρόπο διαχείρισης της πόλης που της επιφυλάσσει η κοινωνία, τόσο το αστικό περιβάλλον, όσο και την σχέση του με τον ευρύτερο φυσικό χώρο της πόλης. Το γεγονός, ότι σε μεγάλο βαθμό ο σύγχρονος άνθρωπος των πόλεων βλέπει τον χώρο που τον περιβάλλει ως παρατηρητής ή υποκινητής και όχι ως συμμέτοχος των εξελίξεων κει μεταβολών του, παίζει καταλυτικό ρόλο. Τούτο οφείλεται στην αντιμετώπιση του μακρυνού χώρου της φύσης ως χώρου αλλότριου, αντιμετώπιση οφειλόμενη στην επικράτηση της αντίληψης, ότι οι δυνατότητες του ανθρώπου για την χαλιναγώγηση των διαδικασιών της φύσης προς δικό του όφελος είναι απεριόριστες και δικαιωμένες. Ο άνθρωπος μέσα στην πόλη του βρισκόταν στον δικό του χώρο, σχεδιασμένο, κατασκευασμένο και ρυθμισμένο κατά τις ανάγκες του, ενώ η φύση έμενε εκτός των τειχών, σαν αντικείμενο παρατήρησης, εκμετάλλευσης και χρήσης”.           

 

Η αναζητούμενη σύζευξη μεταξύ του λειτουργικού ορθολογισμού της πόλης και της φύσης, της οποίας ο ίδιος ο άνθρωπος είναι τμήμα, βρίσκεται στο επίκεντρο της αναζήτησης που εκφράζεται στο Ασκληπιείο Πάρκο. ‘Ενας τέτοιος χώρος δεν είναι απλά ένας χώρος της πόλης, όπου επιτελείται μια από τις λειτουργίες της, στην προκειμένη περίπτωση η φροντίδα για την υγεία και η αποκατάσταση της υγείας των ασθενών. Αντίθετα, στο Ασκληπιείο Πόρκο επιχειρείται μια υπέρβαση του κατακερματισμού, μια σύνδεση της επιδίωξης της υγείας του ανθρώπου, ως συνολικής προσωπικότητας, με την ολοκλήρωση της πολιτισμικής και κοινωνικής του οντότητας, με ένα τρόπο ολιστικό. ‘Ενας τέτοιος χώρος στην πόλη έχει χαρακτήρα συμβολικό, χαρακτήρα υπέρβασης της έννοιας της κομματιασμένης προσωπικότητας του ανθρώπου, άρα και της κομματιασμένης πόλης του.

 

 

2.  Το Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών : Τα Χωροταξικά Πλεονεκτήματα της προτεινόμενης θέσης.

 

Η θέση του προτεινόμενου Ασκληπιείου Πάρκου στην πόλη της Αθήνας οροθετήθηκε ήδη στην παράγραφο 1.3.1. Αποτελεί στρατηγικό τμήμα μιας ζώνης που εκτείνεται από τον Υμηττό μέχρι τα Τουρκοβούνια, για την οποία πρέπει να υπάρξει ενιαίος στρατηγικός σχεδιασμός, στα πλαίσια του Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας. Ο Οργανισμός της Αθήνας έχει προχωρήσει ήδη σε μια τέτοια αντιμετώπιση του θέματος σε συνεργασία με ερευνητική ομάδα του Ε.Μ.Πολυτεχνείου. Η αντιμετώπιση αυτή είναι ασφαλώς ορθή και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο σχεδιασμός του Ασκληπιείου Πάρκου πρέπει να ακολουθήσει τον ευρύτερο σχεδιασμό του Οργανισμού της Αθήνας. Εφόσον όμως διαμορφώνονται οι συνθήκες κατά προτεραιότητα ανάπτυξης του Ασκληπιείου Πάρκου, είναι δυνατή η προώθηση κατ’αρχήν της εφαρμογής της παρούσας πρότασης. Οι προϋποθέσεις για την κατά προτεραιότητα εφαρμογή της πρότασης αναλύονται αδρομερώς στις επόμενες παραγράφους.

 

 

Ο χώρος του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών, όπως αυτός οροθετήθηκε κατ' αρχήν, παρουσιάζει ορισμένα γενικά πολεοδομικά, γεωχρηστικά και ιδιοκτησιακά χαρακτηριστικά που συνηγορούν υπέρ της ενοποίησης του (όσον αφορά στη διαχείριση και χρήση του), υπέρ του κοινόχρηστου και κοινωφελούς χαρακτήρα του και τέλος υπέρ των χρήσεων και δραστηριοτήτων που υποδηλώνει ό όρος "Πάρκο για την Υγεία και τον Πολιτισμό". Τα γενικά αυτά πολεοδομικά, γεωχρηστικά και ιδιοκτησιακά χαρακτηριστικά είναι:

 

     Ο χώρος έχει μικρή κατάτμηση. Οι ιδιοκτησίες, για τα δεδομένα της Αθήνας,  είναι τεράστιες. Το ελάχιστο μέγεθος τους είναι της τάξης των 40 στρ.

 

     Οι ιδιοκτησίες είναι κατά τεκμήριο δημόσιες. Υπουργεία, Δήμοι και δημόσιοι οργανισμοί είναι οι βασικοί ιδιοκτήτες της περιοχής, καθώς έχουν την κυριότητα του συνόλου σχεδόν της έκτασης.

 

     Ο χώρος είναι ακόμη αραιοδομημένος, περιλαμβάνει εκτεταμένες μη πολεοδομημένες εκτάσεις (“αλάνες”) και ενσωματώνει ήδη πάρκα άθλησης και αναψυχής (το πάρκο του Δήμου Αθηναίων απέναντι από την Πολυτεχνειούπολη, το Δημοτικό πάρκο της τέως Σχολής Χωροφυλακής επί της Μεσογείων, το γήπεδο και το πάρκο Παπάγου επί της Λεωφόρου Κύπρου, το αθλητικό κέντρο Παπάγου).

 

     Η οροθετημένη περιοχή έχει άριστη οδική πρόσβαση από τις περιοχές κατοικίας των γύρω Δήμων (Αθήνας, Ζωγράφου, Παπάγου) αλλά και ευρύτερα ολόκληρου του Λεκανοπεδίου της Πρωτεύουσας.  Υπάρχουν βέβαια  σοβαρά προβλήματα κατακερματισμού της,  διάσπασης από μεγάλους άξονες και συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης.

 

     H οροθετημένη περιοχή φιλοξενεί 8 μείζονες νοσοκομειακές μονάδες με ακτίνα επιρροής την Αττική και σε ορισμένες περιπτώσεις ολόκληρο τον εθνικό χώρο. Οι  μονάδες αυτές χαρακτηρίζονται από την υποβάθμιση του ανοικτού περιβάλλοντα χώρου που τους ανήκει και ο πολεοδομικός τους  χώρος  σημασιοδοτείται  αρνητικά από τον μέσο κάτοικο της Πρωτεύουσας, σε σημείο που να τον καθιστά  αφιλόξενο και απωθητικό ακόμη και για τους ίδιους τους εργαζόμενους.

 

 

Τα βασικά εμπόδια, που πρέπει να παρακαμφθούν ή υπερπηδηθούν για να αποδοθεί η ενότητα σε ενιαία διαχείριση και συνολικό σχεδιασμό, προκειμένου να αποτελέσει ένα εκτεταμένο πάρκο υπηρεσιών υγείας, πολιτισμού και αναψυχής, είναι τα παρακάτω:

 

     Η συναίνεση των συναρμόδιων Υπουργείων Υγείας - Πρόνοιας και ΠΕΧΩΔΕ καθώς και των φορέων της Κεντρικής Διοίκησης και της Τ.Α. που είναι ιδιοκτήτες της γης (Υπουργείο Δικαιοσύνης, Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών, Δήμος Αθηναίων κλπ).

 

     Η συναίνεση των φορέων της Τ.Α. που η περιοχή αρμοδιότητάς τους περιλαμβάνει μέρη του Ασκληπιείου Πάρκου (Δήμος Ζωγράφου, Δήμος Αθηναίων, Δήμος Παπάγου).

 

     Η απομάκρυνση ορισμένων ασύμβατων προς τον χαρακτήρα του Ασκληπιείου Πάρκου χρήσεων και εγκαταστάσεων ή η εξαίρεση άλλων από την ενότητα του προτεινόμενου πάρκου. Είναι προφανές, ότι ορισμένες χρήσεις δεν μπορούν να μετεγκατασταθούν, οπότε θα πρέπει να εξαιρεθούν από τον σχεδιασμό του πάρκου. Παραδείγματα τέτοιων ασύμβατων χρήσεων ή εγκαταστάσεων είναι η Αστυνομία επί της Λεωφόρου Παπανδρέου (έναντι της Πολυτεχνειούπολης, από την άλλη πλευρά της Λεωφόρου), το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και η ΕΤ2 επί της Λεωφόρου Κατεχάκη, το Υπουργείο Δικαιοσύνης πίσω από τις Αστυνομικές Σχολές, τα συγκροτήματα κατοικιών και λιανικού εμπορίου επί της οδού Πίνδου στο Δήμο Παπάγου.

 

     Η παραχώρηση της κυριότητας ή του δικαιώματος χρήσης και εκμετάλλευσης των χέρσων ως επί το πλείστον ή αραιοδομημένων εκτάσεων που ανήκουν στο Υπουργείο Εθνικής Αμυνας στον  φορέα δημιουργίας και διαχείρισης του Ασκληπιείου Πάρκου. Το σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι υπάρχουν πληροφορίες, ότι υφίστανται σχετικά νομικά προβλήματα.

 

     Η άρση του σημερινού καθεστώτος κατακερματισμού της περιοχής από τις κάθε λογής περιφράξεις και η δημιουργία δημόσιου φορέα ενιαίας διαχείρισης και σχεδιασμού του χώρου στον οποίο θα συμμετέχουν εκτός των άλλων οι ενδιαφερόμενοι Δήμοι (Αθήνας, Παπάγου και Ζωγράφου), οι εντασσόμενοι νοσοκομειακοί οργανισμοί και τα εποπτεύοντα Υπουργεία (Υγείας - Πρόνοιας κλπ), καθώς και το Νομαρχιακό Διαμέρισμα Αθηνών.

 

     Η άρση του φράγματος επικοινωνίας της Λεωφόρου Κατεχάκη, που αποκόπτει το ΒΑ από το ΝΔ τμήμα του Πάρκου, με τη δημιουργία υπόγειων ή υπέργειων κυκλοφοριακών συνδέσεων και πεζογεφυρών.

 

·         Η συναίνεση των νοσοκομειακών οργανισμών που εντάσσονται στο Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών (Λαϊκό, Αγλαία Κυριακού, Αγία Σοφία, 401 Στρατιωτικό, 251 Αεροπορίας, Σωτηρία, Γενικό Κρατικό και Παιδοψυχιατρικό Πανεπιστημιακό νοσοκομείο) για την ένταξή τους σε ένα εκτεταμένο, ανοικτό στο κοινό, πάρκο, που θα έχει ευεργετικές συνέπειες τόσο στη λειτουργία του καθενός χωριστά, όσο και στο συντονισμό και τις μεταξύ τους επικοινωνίες.

 

Ιδιαίτερη προσοχή κατά τον σχεδιασμό του Ασκληπιείου Πάρκου πρέπει να δοθεί στο διοικητικό και θεσμικό καθεστώς της πολεοδομικής του ενότητας. Η ενότητα του Ασκληπιείου Πάρκου ανήκει διοικητικά στο Νομαρχιακό Διαμέρισμα Αθηνών και 3 συνορεύοντες Δήμους: Παπάγου, Αθήνας και Ζωγράφου. Ωστόσο το μεγαλύτερο τμήμα της προτεινόμενης έκτασης είναι αρμοδιότητας του Δήμου Αθηναίων. Σημειώνεται μάλιστα, ότι το τμήμα του Πάρκου που ανήκει στο Δήμο Ζωγράφου αφορά σχεδόν εξ ολοκλήρου στην έκταση της Αστυνομίας, που αν δεν είναι δυνατόν να απομακρυνθεί, καλό θα ήταν να εξαιρεθεί από την προτεινόμενη υπό ανασυγκρότηση έκταση. Οσον αφορά στην έκταση του Πάρκου που ανήκει στο Δήμο Παπάγου, αυτή στο μεγαλύτερο μέρος της είναι διαμορφωμένη με εγκαταστάσεις και χρήσεις συμβατές με το χαρακτήρα του Πάρκου (γήπεδο Παπάγου, κέντρο νεότητας, πράσινο, αθλητικό κέντρο Παπάγου κλπ). Κάποια οικοδομικά τετράγωνα κατοικίας που βρίσκονται εντός της οριοθετημένης έκτασης, καλό θα ήταν να εξαιρεθούν με αναπροσαρμογή αυτού του ορίου. Στην ουσία δηλαδή το σύνολο της υπό αναδιαμόρφωση έκτασης ανήκει στο Δήμο Αθηναίων.

 

Η οριοθετημένη ενότητα του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών ανήκει σχεδόν στο σύνολό της (με εξαίρεση μικρό τμήμα της περιοχής του Πάρκου που ανήκει στο Δήμο Παπάγου) στη Ζώνη Β του Προεδρικού Διατάγματος "περί καθορισμού ζωνών ρυθμίσεων και προστασίας της περιοχής του όρους Υμηττού" (ΦΕΚ 544Δ’ / 20-10-1978). Σύμφωνα με το άρθρο 3 του παραπάνω ΠΔ και σχετικά με τις επιτρεπόμενες χρήσεις και εγκαταστάσεις στη Ζώνη Β προστασίας του Υμηττού ισχύουν τα ακόλουθα:

 

"Η Ζώνη Β καθορίζεται ως περιοχή εγκαταστάσεων μόνο κοινωφελών λειτουργιών, εντός της οποίας επιτρέπεται η δόμησις μόνο κτιρίων χρήσεως αθλητισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων, νοσοκομείων και θεραπευτηρίων εν γένει, διδακτηρίων, ορφανοτροφείων, ασύλων και εν γένει κτιρίων προς εξυπηρέτησιν αναλόγων ευαγών σκοπών, η δημιουργία αλσών, πάρκων και εν γένει χώρων πρασίνου, ως και η ανόρυξις φρεάτων και αι συναφείς αντλητικαί εγκαταστάσεις και υδαταποθήκαι".

 

Κατά συνέπεια η ιδέα του Ασκληπιείου Πάρκου εντάσσεται "στο γράμμα και το πνεύμα" της ισχύουσας νομοθεσίας, ενώ άλλες υφιστάμενες σε λειτουργία εγκαταστάσεις στην περιοχή, όχι. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων εγκαταστάσεων είναι η ΕΤ2, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης κλπ. Ας σημειωθεί εδώ, ότι πρόκειται στην ουσία για αυθαιρεσίες του ίδιου του Κράτους, αφού οι προαναφερόμενες εγκαταστάσεις στεγάζουν κρατικές λειτουργίες.

 

‘Αλλη νοητή γραμμή που χαρακτηρίζει το θεσμοθετημένο πολεοδομικό καθεστώς της περιοχής είναι αυτή του ορίου του Σχεδίου Πόλης 1982. Από τον χάρτη χρήσεων γης και θεσμικού καθεστώτος της εξεταζόμενης ενότητας και σύμφωνα με τα πληροφοριακά στοιχεία των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων Αθήνας, Ζωγράφου και Παπάγου, το τμήμα του πάρκου που περιλαμβάνει τις εκτάσεις των νοσοκομειακών μονάδων, των Υπουργείων Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, της ΕΤ2 και των Αστυνομικών Σχολών είναι εντός Σχεδίου, ενώ το υπόλοιπο εκτός Σχεδίου. Ετσι εξηγείται άλλωστε και η μειωμένη προσβασιμότητα στο εσωτερικό του ΝΑ τμήματος της περιοχής καθώς και ο αδιαμόρφωτος ημιαγροτικός χαρακτήρας του. Απαιτείται πάντως περαιτέρω διερεύνηση του θέματος, διότι υπάρχουν πληροφορίες, ότι έχουν γίνει εντάξεις στο σχέδιο πόλεως, με τοπικά ρυμοτομικά σχέδια.

 

Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Αθήνας του 1985 χαράσσοντας τις μακροπρόθεσμες κατευθύνσεις για την περιοχή επικυρώνει και κατοχυρώνει τις υφιστάμενες νοσοκομειακές μονάδες καθώς και τις μονάδες της κεντρικής διοίκησης στη διασταύρωση Μεσογείων και Κατεχάκη, χαρακτηρίζει δε την υπόλοιπη έκταση ως αστικό πράσινο, με εξαίρεση τον χώρο γύρω από τις Αστυνομικές Σχολές και πίσω από την ζώνη κεντρικής διοίκησης που παραμένει στην κυριότητα και εκμετάλλευση του Στρατού. Πάντως στα πλαίσια του ίδιου ΓΠΣ του 1985, ολόκληρη η περιοχή του Ασκληπιείου Πάρκου χαρακτηρίζεται ως περιοχή παρέμβασης πρώτης προτεραιότητας που πρέπει να μπεί σε εφαρμογή την επόμενη 5ετία (1985-1990). Ως σκοπός της παρέμβασης ορίζεται η αναβάθμιση της περιοχής Σχολών Αστυνομίας, των νοσοκομείων και της ΕΤ2 με πολεοδομική οργάνωση της ευρύτερης περιοχής.

 

 

3.  Προτάσεις - πρακτικά βήματα για την προσέγγιση του στόχου υλοποίησης του πάρκου.

 

Για την υλοποίηση του προγράμματος απαιτούνται τα ακόλουθα πρακτικά βήματα:

 

1.       Η συλλογή των κτηματογραφικών πινακίδων της περιοχής (ιδιαίτερα για το εκτός Σχεδίου τμήμα) και η συμπλήρωση της κτηματογράφησης όπου χρειάζεται.

 

2.       Η, μέσω του Οργανισμού Αθήνας, επικοινωνία και συνεννόηση με το Υπουργείο Εθνικής Αμυνας σχετικά με τις προθέσεις του ως προς το μέλλον των εκτάσεων που κατέχει στην περιοχή. Πρέπει να εξασφαλισθεί η παραχώρηση της κυριότητας ή του δικαιώματος εκμετάλλευσης των εκτάσεων αυτών υπέρ του σκοπού του Πάρκου. Ανάλογη συνεννόηση πρέπει να υπάρξει με τον φορέα οργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, δεδομένου ότι προγραμματίζεται χρήση χώρων εντός των προτεινόμενων ορίων του Πάρκου για την διεξαγωγή αθλημάτων και για άλλες βοηθητικές λειτουργίες.

 

3.       Mερική αναθεώρηση του ορίου του Ασκληπιείου Πάρκου, ώστε να εξαιρεθούν χωρικές νησίδες και εγκαταστάσεις με παγιωμένο και οριστικοποιημένο καθεστώς χρήσεων και δραστηριοτήτων που δεν συμβιβάζονται με το χαρακτήρα και τους σκοπούς του Πάρκου (οικοδομικά τετράγωνα κατοικιών, λιανικού εμπορίου, κεντρικής διοίκησης κλπ).

 

4.      Συλλογή και επεξεργασία επιλεγμένων πληροφοριών από τους νοσοκομειακούς οργανισμούς της περιοχής σχετικών με ζητήματα που αφορούν στις ανάγκες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν το νοσηλευτικό προσωπικό, οι ασθενείς και οι επισκέπτες κάθε μονάδας. Ειδικότερα, θα πρέπει να συγκεντρωθεί πληροφοριακό υλικό για κάθε μια από τις ακόλουθες θεματικές ενότητες:

 

- Ποιές είναι οι ανάγκες επικοινωνίας της κάθε μονάδας με τις υπόλοιπες που βρίσκονται μέσα στο Πάρκο; Ποιά είναι η συχνότητα, τα μέσα και οι μορφές επικοινωνίας μεταξύ των μονάδων σήμερα και ποιές είναι οι εκτιμήσεις για το μέλλον;

 

- Ποιές χρήσεις, υπηρεσίες ή εγκαταστάσεις θεωρεί η κάθε νοσοκομειακή κοινότητα ότι πρέπει να φιλοξενηθούν στον περιβάλλοντα το νοσοκομείο χώρο για να αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής ή τις συνθήκες εργασίας της;

 

- Ποιά θεωρεί ο κάθε νοσοκομειακός οργανισμός ως βασικά εμπόδια για την κατάργηση και αποξήλωση "προστατευτικών" τοίχων και περιφράξεων που χωρίζουν τη μια μονάδα από την άλλη; Πώς μπορούν να καλυφθούν σε μια τέτοια περίπτωση ζητήματα ασφάλειας των νοσοκομειακών κοινοτήτων της περιοχής;

 

5.       Εκπόνηση μελέτης εκτίμησης του αναγκαίου, ζωτικού, εξωτερικού χώρου κάθε μονάδας για την μεταφορά τμήματος των λειτουργιών της έξω από τις κτιριακές της εγκαταστάσεις αν χρειαστεί, σε περίπτωση φυσικής ή άλλης καταστροφής (κυρίως σεισμού). Η μελέτη αυτή θα πρέπει να λάβει υπόψη τις ανάγκες που προκύπτουν, όχι μόνο από την εκκένωση των κτιριακών εγκαταστάσεων των νοσοκομείων, αλλά και από την αυξημένη λειτουργία κάποιων τμημάτων (ορθοπεδικών πχ. σε περίπτωση σεισμού) λόγω της μαζικής προσέλευσης τραυματιών, ως συνέπεια της καταστροφής.

 

6.       Εργασίες συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων από τα Υπουργεία Υγείας - Πρόνοιας, Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Πολιτισμού, αλλά και τον Οργανισμό Αθήνας καθώς και την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, σχετικά με τις ανάγκες σε γη νέων (ή μετεγκαθιστάμενων) λειτουργιών και δραστηριοτήτων που αναζητούν κατάλληλες θέσεις για να φιλοξενηθούν στον ιστό της πόλης και ταυτόχρονα εντάσσονται στο πλαίσιο των σκοπών του Πάρκου ή ενδυναμώνουν τον χαρακτήρα του (Κρατικά ιατρικά κέντρα διάγνωσης και πρόληψης, Προνοιακά ιδρύματα, Μουσειακές και εκθεσιακές δραστηριότητες, Καλλιτεχνικά εργαστήρια για ενήλικες και παιδιά, κέντρα για σάουνα και εξειδικευμένες μορφές Αθλησης και Αναψυχής που συνιστώνται σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών κοκ). Η συμβατότητα με την λειτουργία του Πάρκου πρέπει να κριθεί με μεγάλη αυστηρότητα. Η διατύπωση εναλλακτικών σεναρίων για τις μελλοντικές χρήσεις και δραστηριότητες του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών θα συμβάλλει στο να βρεθεί η πλέον ελκυστική για όλους τους ενδιαφερόμενους αυριανή φυσιογνωμία του Πάρκου. Επιπρόσθετα τα σενάρια αυτά θα αποτελέσουν το θεμέλιο για τη σύνταξη εναλλακτικών κατευθύνσεων και προδιαγραφών για τη δημιουργία σύγχρονων Ασκληπιείων οπουδήποτε στον Ελληνικό χώρο. Τονίζεται πάντως ότι δεν πρέπει να υπάρξει περαιτέρω φόρτιση του χώρου με πρόσθετες κτιριακές εγκαταστάσεις παρά σε πολύ μικρή κλίμακα.

 

7.       Επαφές και συνεργασία με τους Δήμους της περιοχής και κύρια με τον Δήμο της Αθήνας για τον συντονισμό της μελετητικής ομάδας με τις μελέτες, τα σχέδια και τις προθέσεις των ενδιαφερόμενων φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και για την από κοινού αναζήτηση χρηματοδοτικών πόρων για την υλοποίηση του όλου εγχειρήματος. Σημειωτέον, ότι είναι ενεργοποιημένες αυτή την περίοδο σημαντικές πηγές χρηματοδότησης από Κοινοτικές Πωτοβουλίες που προσανατολίζονται σε ζώνες αποστρατιωτικοποίησης (CONVER), σε ζώνες αστικής ανασυγκρότησης (URBAN), σε διευρωπαικά δίκτυα πόλεων για την επίλυση ομοειδών προβλημάτων κοκ. Επισημαίνεται ακόμη, ότι βρίσκεται υπό επεξεργασία η νέα πολιτική της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης για τις πόλεις, η οποία έχει κατ’αρχήν εκφρασθεί στην λεγόμενη “Urban Agenda” [2], αλλά και στο 5ο Πρόγραμμα για την ‘Ερευνα και την Τεχνολογία. Η πολιτική αυτή ενδέχεται να δώσει νέες ευκαιρίες για την ενίσχυση πρωτοβουλιών, όπως αυτή του Ασκληπιείου Πάρκου.

 

 

Οι προϋποθέσεις και οι αναγκαίες κατά προτεραιότητα ενέργειες από την άποψη της πολεοδομικής ανάπλασης διατυπώθηκαν ήδη στις παραγράφους 5.1 και 6.3. Τονίζεται, ότι πρέπει να υπάρξει ενιαίος πολεοδομικός σχεδιασμός του Πάρκου, όπως τελικώς θα οροθετηθεί μετά από συνεννόηση με τους εμπλεκόμενους φορείς, στον οποίο θα ενταχθούν επί μέρους μελέτες, όπως του κυκλοφοριακού δικτύου οχημάτων και πεζών, διαμόρφωσης πρασίνου, κτιρίων και ελαφρών κατασκευών και υποδομών. Βασική αρχή είναι, ότι δεν πρέπει να υπάρξει πρόσθετη κτιριακή φόρτιση του χώρου, με την εξαίρεση κατασκευών περιορισμένου όγκου, κατά το δυνατό ελαφρών. Σημειώνεται, ότι βασική δυσκολία της επιλογής λειτουργιών και χρήσεων που θα φιλοξενηθούν στο Πάρκο είναι η συμβατότητα τους με τις λειτουργίες περίθαλψης που ήδη υπάρχουν σ’αυτό. Π.χ. οι δραστηριότητες άθλησης δεν θα πρέπει να προκαλούν όχληση λόγω θορύβου.

 

 

 

 

 

 


[1]  Ε.Μ.Πολυτεχνείο και Οργανισμός της Αθήνας, Υλοποίηση προγραμμάτων ανάπλασης βιομηχανικών ζωνών εντός πόλεων και μετεγκατάσταση από αυτές οικονομικών δραστηριοτήτων (Μελέτη περίπτωσης: Ελαιώνας της Αθήνας), Ε.Μ.Πολυτεχνείο, Ιούνιος 1995.

[2]  Âë. Commission of the European Communities, Towards an Urban Agenda in the European Union, Communication from the Commission, COM(97)197/final/ 6.5.1997, Brussels