Δημήτριος Σωτηρίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Γεώργιος Τζινιέρης, Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας
Το Πρόγραμμα «Θριάσιο Ασκληπιακό Πάρκο» (ΘΑΠ) συζητήθηκε για πρώτη φορά το 1997, κατόπιν της πρότασης που υπεβλήθη στο Γραφείο Ποιότητας Ζωής της Κυβέρνησης, από τους συγγραφείς. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τότε το θέμα παρέμεινε ανενεργό.
Το καλοκαίρι του 1999 κατά τη συνεργασία του Δ. Σωτηρίου με τον Βουλευτή κ. Θόδωρο Πάγκαλο, συζητήθηκαν εκ νέου οι δυνατότητες δημιουργίας του Πάρκου.
Το Γραφείο του κ. Βουλευτή έφερε σε επαφή τον Δ. Σωτηρίου με τον Νομάρχη Δυτικής Αττικής κ. Περικλή Παπαπέτρου. Σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 1999 στα Γραφεία του Οργανισμού Αθήνας, συζητήθηκε εκτενώς το θέμα και ζητήθηκε από τον κ. Νομάρχη η σύνταξη ενός πίνακα δραστηριοτήτων με χρονικό ορίζονται 36 μηνών και ενδεικτικό προϋπολογισμό. Σκοπός ήταν η συζήτηση του θέματος στα αρμόδια όργανα της Νομαρχίας και η αναζήτηση επιχειρημάτων προς ένταξη στον προγραμματισμό την Νομαρχίας για το 3ο ΚΠΣ.
O κ. Νομάρχης στη δική του εισήγηση. πιστεύουμε ότι θα παρουσιάσει τις διεργασίες που έλαβαν χώρα για την ένταξη του «Θριασίου Ασκληπιακού Πάρκου», στις δραστηριότητες και τα προγράμματα της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής.
Στην ομιλία αυτή θα παρουσιάσουμε ένα σχέδιο προγράμματος το οποίο κατά την άποψή μας, αν υιοθετηθεί, μπορεί να οδηγήσει στην υλοποίηση του «Θριασίου Ασκληπιακού Πάρκου», σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα και μάλιστα έγκαιρα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Τα Σύγχρονα Ασκληπιεία (ΣΑ) είναι χώροι όπου η Υγεία και ο Πολιτισμός «θεραπεύονται» παράλληλα και αρμονικά. Πρότυπα των Σύγχρονων Ασκληπιείων είναι τα αρχαία Ασκληπιεία [1].
Σε αντίθεση με την έννοια των «έξυπνων» οικιών, γραφείων, χώρων εργασίας κλπ., που προωθούνται στην Ευρώπη και τις άλλες προηγμένες χώρες, τα Σύγχρονα Ασκληπιεία αποτελούν και χώρους κοινωνικής συναναστροφής, κοινωνικής προσφοράς και ατομικής και ομαδικής δημιουργίας. Επί πλέον στους χώρους αυτούς θα παρέχονται υπηρεσίες με τη βοήθεια σύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού που θα υπάρχει διαθέσιμος, χωρίς οι χρήστες να αναγκάζονται να προβαίνουν σε αγορές που πολλές φορές δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν.
Τα Σύγχρονα Ασκληπιεία μπορεί να είναι στο μέλλον οι νέας μορφής μονάδες ενός αποτελεσματικού και ανταποκρινόμενου στις ανάγκες των πολιτών Συστήματος Υγείας, κυριολεκτικώς. Στο σύστημα αυτό ο πολίτης (ασθενής ή όχι) θα έχει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες Υγείας και Πολιτισμού που τους αφορούν, από ένα τερματικό σταθμό (ακίνητο ή κινητό), οποτεδήποτε το επιθυμεί και σε επίπεδο που θα είναι κατάλληλο για αυτόν. Οι ίδιες γενικές προδιαγραφές αφορούν και τους εργαζόμενους στους χώρους της Υγείας και του Πολιτισμού.
Τα Σύγχρονα Ασκληπιεία θα είναι οι πρώτοι «ψηφιακοί χώροι» στην Ελλάδα. Είναι ενδιαφέρον ότι ενώ η «Κοινωνία της Πληροφορίας» έγινε Ευρωπαϊκή προτεραιότητα επί Ελληνικής Προεδρίας το 1994 στην Σύνοδο Κορυφής της Κέρκυρας, η Ελλάδα ακόμα δεν είναι σε θέση να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα σε αντίθεση με όλες τις άλλες Χώρες Μέλη.
Οι παράγοντες που συνηγορούν για την ένταξη του Προγράμματος του ΘΑΠ στις προτεραιότητες του προγραμματισμού ανάπτυξης της περιοχής του Θριασίου Πεδίου και της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής είναι ιδιαίτερα σημαντικοί.
Λόγοι ιστορικοί και λόγοι πολιτισμού επιβάλουν στους σημερινούς ηγέτες και προγραμματιστές του μέλλοντος να προσπαθήσουν να αναδείξουν και πάλι το Θριάσιο Πεδίο σε χώρο πολιτισμού και καινοτόμων προσεγγίσεων προς επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων. Οι πολίτες σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο της Ελληνικής ιστορίας έχουν ανάγκη από καινοτόμα προγράμματα που επιτρέπουν τη συμμετοχή τους και απευθύνονται στους πολίτες, με υπηρεσίες που είναι κατάλληλες για αυτούς.
Η περιοχή του Θριασίου Πεδίου και της Ελευσίνας έχουν ιδιαίτερους δεσμούς με τον Ασκληπιό. Ίσως υπήρξε και αρχαίο Ασκληπιείο στην περιοχή και έχει βρεθεί άγαλμα του Ασκληπιού. Η περιοχή σήμερα έχει ανάγκη από αναβαθμισμένες υπηρεσίες Υγείας και Πολιτισμού.
Λόγοι επίσης οικονομικοί και αναπτυξιακοί συνηγορούν για τη δημιουργία του ΘΑΠ. Η περιοχή έχει έντονα χαρακτηριστικά υποβάθμισης και ισορροπεί αβέβαια μεταξύ ενός ευκλεούς παρελθόντος, μιας δύσκολής καθημερινότητας και ενός αβέβαιου μέλλοντος. Ίσως να αναφερθούν οι επόμενοι ομιλητές στον μακρόπνοο προγραμματισμό για την περιοχή.
Η άμεση αναβάθμιση της περιοχής είναι μια αναγκαιότητα που έχει αναγνωριστεί πλέον από όλους. Επί πλέον, όπως έχει ακουστεί και από επίσημα χείλη, είναι απαραίτητη μια σημαντική στροφή της περιοχής προς την ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα.
Τα έργα που έχουν προγραμματιστεί ή εξαγγελθεί δεν μπορούν να αποδώσουν τους αναμενόμενους καρπούς αν δεν υπάρξει συντονισμός μεταξύ των αρμοδίων φορέων ανάπτυξης. Η εξαγγελία έργων μείζονος σημασίας που αφορούν την περιοχή (π.χ. η κατασκευή της νέας εξειδικευμένης νοσοκομειακής μονάδας εγκαυμάτων από τον Όμιλο Λάτση, η εξαγγελία του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας, για την αναβάθμιση του Νοσοκομείου «Θριάσιο» λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων 2004, η κατασκευή της Αττικής Οδού κλπ), κινδυνεύουν να δημιουργήσουν ασύνδετες μεταξύ τους καταστάσεις, με αρνητικά παρά θετικά τελικώς αποτελέσματα.
Η απόφαση για τη δημιουργία του ΘΑΠ εφόσον ληφθεί σχετικά γρήγορα, θα επιτρέψει τη λειτουργία του εγκαίρως, ώστε να ενταχθεί στα αξιοθέατα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Η επισκεψιμότητα του χώρου μπορεί να είναι μεγάλη δεδομένου ότι θα είναι σχετικά εύκολη η πρόσβαση μέσω της Αττικής Οδού. Η προβολή του ΘΑΠ με τον τρόπο αυτό θα είναι ουσιαστική και θα εξασφαλίσει μεγάλο ενδιαφέρον και για τη περίοδο μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Η δημιουργία του ΘΑΠ αλλά και κάθε άλλου Ασκληπιακού Πάρκου, διευκολύνεται σήμερα από την ύπαρξη του Νόμου 2742 του 1999, ο οποίος παρέχει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Αν επί πλέον επιβεβαιωθεί ότι έχουν ήδη προβλεφθεί πιστώσεις από το 3ο ΚΠΣ ( πρωτοβουλία της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής), τότε ο δρόμος είναι ουσιαστικά ανοιχτός για τη δημιουργία του ΘΑΠ.
Ας ξεκινήσει και πάλι ο Ασκληπιός από την Ελευσίνα προς την Αθήνα [5] και προς τον Κόσμο όλο και ας υποδείξει και πάλι τρόπους για να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τα προβλήματα των πολιτών.
Κάθε Σύγχρονο Ασκληπιείο, πέραν των γενικών στόχων, πρέπει να έχει τους δικούς του επί μέρους στόχους. Οι στόχοι αυτοί σχετίζονται άμεσα με τη «προσωπικότητα» που είναι επιθυμητό να αποκτήσει ο χώρος και φυσικά με τη στρατηγική υλοποίησής του.
Οι ειδικότεροι στόχοι του εγχειρήματος της δημιουργίας του Θριασίου Ασκληπιακού Πάρκου προτείνεται να είναι:
· ο σχεδιασμός και η δημιουργία των απαραιτήτων υποδομών, με πρώτη προτεραιότητα το περιβαλλοντικό πάρκο. Σε αυτό θα ενταχθεί και η δημιουργία των «Κήπων του Ιπποκράτη»
· ο σχεδιασμός, η πιλοτική εφαρμογή και τελικώς η παροχή σειράς υπηρεσιών Υγείας και Πολιτισμού προσαρμοσμένες στις ανάγκες των πολιτών της περιοχής. Σε επόμενα στάδια θα αντιμετωπιστούν και θέματα περαιτέρω ανάπτυξης
· η δημιουργία δυναμικών ομάδων έρευνας και ανάπτυξης
· ο συντονισμός με άλλα προγράμματα και αναπτυξιακά έργα
· η προβολή του θέματος σε διεθνές επίπεδο
Το ΘΑΠ θα πρέπει να έχει πρότυπη μορφή και να αποτελέσει χώρο επίδειξης προκειμένου να πεισθούν πολίτες και στελέχη τα οποία μετέχουν σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων και μηχανισμούς σχεδιασμού και προγραμματισμού για την αναγκαιότητα της δημιουργίας και άλλων σύγχρονων μονάδων του τύπου αυτού. Το ΘΑΠ εφόσον είναι το πρώτο έργο του τύπου αυτού μπορεί να δημιουργήσει και φορέα παροχής τεχνογνωσίας προς τρίτους και έτσι να αναδείξει και οικονομικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος δραστηριότητες.
Η δημιουργία δυναμικών ομάδων έρευνας και ανάπτυξης στα πλαίσια του ΘΑΠ, θα μπορούν να διεκδικήσουν με μεγάλες πιθανότητες ανταγωνιστικά έργα, τα οποία χρηματοδοτεί η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Και να συμβάλουν αποφασιστικά στην αύξηση της απασχόλησης νέων επιστημόνων και τεχνικών.
Με βάση τις αρχικές Μελέτες που έχουν εκπονηθεί από το Πανεπιστήμιο Αθηνών τη περίοδο 1998-2000 [1,2] υπάρχει ένα ευρύ θεματολόγιο με βάση το οποίο προτείνεται να καταρτιστούν επί μέρους προγράμματα και δραστηριότητες προκειμένου να υλοποιηθεί και να τεθεί σε λειτουργία ένα Σύγχρονο Ασκληπιακό Πάρκο.
Η περιγραφή του θεματολογίου που ακολουθεί είναι σε αδρή μορφή. Αυτό επιτάσσει άλλωστε και η λογική της εμπλοκής του μεγαλύτερου δυνατού αριθμού φορέων και προσωπικοτήτων που επιθυμούν να συμβάλλουν στο εγχείρημα. Η εξειδίκευση και προσαρμογή στις ανάγκες του προγράμματος του ΘΑΠ, θα γίνεται από τις ομάδες έργων που θα συγκροτηθούν από τον φορέα που θα αναλάβει τον στρατηγικό σχεδιασμό και τη διαχείριση του εγχειρήματος.
Οι ενότητες δραστηριοτήτων που θα πρέπει να απασχολήσουν τους εντεταλμένους στρατηγικούς σχεδιαστές του προγράμματος του ΘΑΠ περιλαμβάνουν:
Ειδικό θέμα για την περιοχή του Θριασίου, πρέπει να είναι η αναδίφηση στην αρχαία ιστορία των Ελευσινίων και των Επιδαυρίων και η προσπάθεια διασύνδεσης της ιστορικής φυσιογνωμίας της περιοχής με τη σύγχρονη πραγματικότητα και τις προσπάθειες δημιουργίας ενός νέου πολιτιστικού προφίλ. Ίσως η συνεργασία με φορείς που επιχειρούν αυτή τη περίοδο, τη δημιουργία ενός «μουσείου» της αρχαίας ιατρικής θα έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Αυτού του είδους οι δραστηριότητες θα μπορούσαν να ενταχθούν στο Πρόγραμμα της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας.
Η δημιουργία του ΘΑΠ θα πρέπει να γίνει σε τρεις φάσεις, όπως υποδεικνύεται στις Μελέτες που φέρουν τον τίτλο «Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών» που προαναφέρθηκαν. Η στρατηγική αυτή μειώνει τις αβεβαιότητες, περιορίζει τις αποφάσεις με υψηλό κίνδυνο και διασφαλίζει τη βέλτιστη διαχείριση των πόρων.
Καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία του εγχειρήματος θα είναι ο συντονισμός μεταξύ φορέων που έχουν αρμοδιότητες είτε για τον χωροταξικό και περιβαλλοντικό σχεδιασμό (π.χ. Οργανισμός Αθήνας / ΥΠΕΧΩΔΕ, Νομαρχία) είτε για το περιεχόμενο (π.χ. Υπουργεία Υγείας, Παιδείας, Πολιτισμού). Ο καλός συντονισμός αναμένεται να διασφαλίσει τους πόρους που θα διατεθούν αλλά και να εξασφαλίσει σημαντικούς πρόσθετους πόρους.
Το ΘΑΠ μπορεί να ολοκληρωθεί σε χρονικό διάστημα μικρότερο των 3 ετών. Τμήματα αυτού θα τεθούν στη διάθεση των πολιτών σε μικρότερο διάστημα. Μια τέτοια εξέλιξη εξασφαλίζει ότι μπορεί να είναι σε πλήρη λειτουργία πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004.
Τα χρονοδιαγράμματα των επί μέρους δραστηριοτήτων έχουν ως εξής:
· Δημιουργία βασικών υποδομών (12 – 18 μήνες)
· Δημιουργία περιβαλλοντικού πάρκου (12 – 24 μήνες)
· Ανάπτυξη υπηρεσιών ενημέρωσης, πληροφόρησης (επιλεγμένο θεματολόγιο), εκπαίδευσης, τηλεϊατρικής (12 – 36)
· Ολοκλήρωση μηχανισμών διαχείρισης (12 μήνες)
· Δοκιμαστική λειτουργία (6 μήνες)
Απαραίτητη προϋπόθεση για τη τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων είναι καλός σχεδιασμός των εργασιών κατά στάδια (συγκεκριμένες εργασίες αρχίζουν μόνον εφόσον έχουν περατωθεί άλλες) και η χρησιμοποίηση σημείων ελέγχου. Προτείνεται να χρησιμοποιηθεί η μεθοδολογία PRINCE, η οποία έχει αποδειχθεί επαρκέστατη για τη περίπτωση διαχείρισης μεγάλων και πολύπλοκων έργων, όπως το ΘΑΠ.
Οι εκτιμήσεις των πόρων που απαιτούνται για την αρχική ή πρώτη φάση της δημιουργίας του ΘΑΠ ανεβάζουν το σχετικό ποσό στα 300 εκατομμύρια δρχ., για περίοδο 2-3 ετών.
Ο προϋπολογισμός μπορεί να έχει τη ακόλουθη ενδεικτική κατανομή, λαμβάνοντας ως βάση συνολικό ύψος προϋπολογισμού τα 300 εκατ. δρχ.:
|
Είδος δαπανών |
Ποσοστό % |
2001 |
2002 |
2003 |
|
Υποδομές |
25 |
20 |
5 |
- |
|
Εξοπλισμός |
15 |
10 |
5 |
- |
|
Εργασία |
40 |
20 |
15 |
5 |
|
Λειτουργία |
15 |
0 |
5 |
10 |
|
Αδιάθετο |
5 |
2 |
2 |
1 |
Προφανώς τα ποσά αυτά δεν είναι επαρκή για την ολοκλήρωση του ΘΑΠ και θα απαιτηθούν πρόσθετοι πόροι. Η ομάδα διαχείρισης του έργου θα μελετήσει με κάθε λεπτομέρεια όλες τις πτυχές του προγράμματος και θα προτείνει τον συνολικό προϋπολογισμό. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι δυνατόν να προκύψουν πόροι από τη λειτουργία του Πάρκου, πράγμα που θα συμβάλλει στην εκτέλεση και νέων έργων.
Το ΘΑΠ θα δημιουργηθεί με πυρήνα το Νοσοκομείο «Θριάσιο». Στο ΘΑΠ μπορεί να ενταχθεί ακόμα:
· η έκταση 100 στρεμμάτων που παραχωρεί το ΥΠΕΧΩΔΕ για δραστηριότητες αναψυχής στην ευρύτερη περιοχή
· περιοχές ρεμάτων της περιοχής και ιδιαίτερα εκείνων που έχουν ιστορική σημασία
· ιδιωτικές εκτάσεις πέριξ του Νοσοκομείου, με τη σύμφωνη γνώμη των ιδιοκτητών
· έκταση που εφάπτεται του Νοσοκομείου και ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας
· άλλες εκτάσεις εφαπτόμενες αυτών που προαναφέρθηκαν
Ελπίζουμε ότι οι επόμενοι ομιλητές και οι τοπικοί φορείς θα συμβάλουν με τις ιδέες και τις προτάσεις τους στο να διευρυνθεί ο κατάλογος με τις περιοχές που θα είναι σκόπιμο να ενταχθούν στο πρόγραμμα του ΘΑΠ.
Οι πηγές από τις οποίες μπορεί να χρηματοδοτηθεί η δημιουργία του ΘΑΠ, είναι αρκετές. Πόροι του 3ου ΚΠΣ είναι ίσως οι πλέον κατάλληλοι. Ωστόσο, αρκετές δραστηριότητες από αυτές που περιγράφτηκαν προηγουμένως, έχουν έντονο ερευνητικό και αναπτυξιακό χαρακτήρα και κατά συνέπεια, είναι δυνατόν να εξευρεθούν πόροι από ανταγωνιστικά εθνικά προγράμματα Έρευνας και Τεχνολογίας (π.χ. Κοινωνία της Πληροφορίας / Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Προγράμματα ΕΠΑΝ, ΕΣΠΡΟ / Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας κλπ.) και Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ. 5o και 6ο Πρόγραμμα Πλαίσιο, URBAN, LIFE, EUMEDIS, κλπ.).
Πόροι είναι δυνατόν να εξασφαλιστούν και με την εφαρμογή μιας ουσιαστικής και επιτυχούς στρατηγικής προσέλκυσης χορηγών, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα γίνουν αποδεκτές οι αρχές και οι βασικοί σκοποί του προγράμματος, θα τηρηθούν όλοι οι σχετικοί δεοντολογικοί και νομικοί κανόνες και θα γίνει σεβαστή η πολιτιστική ταυτότητα της περιοχής.
Η απόφαση για τη δημιουργία του ΘΑΠ θα πρέπει να συνοδευτεί από μια στρατηγική υλοποίησης η οποία θα ενσωματώσει τα στοιχεία που αναφέρονται αμέσως μετά:
· αξιοποιούνται οι μελέτες για τα Σύγχρονα Ασκληπιεία που έχει εκπονήσει το Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιζητείται η συνεργασία του
· δίδεται η ευκαιρία στους πολίτες και τους φορείς της περιοχής να συμβάλλουν με ιδέες, εργασία και κριτική στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του ΘΑΠ
· το Πρόγραμμα υποστηρίζεται από μερικά ή όλα τα συναρμόδια υπουργεία όπως Υγείας και Πρόνοιας, Πολιτισμού, ΥΠΕΧΩΔΕ, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Εσωτερικών, ΥΕΘΑ
· εξασφαλίζεται η ένταξή του σε σχετικό πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α), όπως αυτά που καταρτίζει και εκτελεί η ΓΓΕΤ του Υπουργείου Ανάπτυξης
· δίδεται έμφαση στη προσφορά υπηρεσιών Υγείας και Πολιτισμού μέσω τηλεματικών τεχνολογιών και εξασφαλίζεται η συμμετοχή στο πρόγραμμα «DigitalCities» της Ευρωπαϊκής Ένωσης
· επιδιώκεται η συνεργασία με ΑΕΙ, ΤΕΙ και άλλους ερευνητικούς φορείς
· το ΘΑΠ εντάσσεται στα ευρύτερα σχέδια για την ανάπτυξη της Κοινωνίας των Πληροφοριών και της «ηλεκτρονικής Ευρώπης» (eEurope) [4]
Όσον αφορά τους δείκτες επιτυχίας θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί στους εξής:
Οι συγγραφείς θα ήθελαν και από τη θέση αυτή να ευχαριστήσουν όλους συνέβαλαν στην επιτυχή διοργάνωση της 2ης Ημέρας του Συνεδρίου στο Νοσοκομείο «Θριάσιον». Ειδικότερα ευχαριστίες οφείλονται στην κα. Ειρήνη Μπαρουτίδου, στέλεχος της Νομαρχίας Δυτικής Αττικής, στον κ. Α. Λιόση, Αντιπρόεδρο του Νοσοκομείου «Θριάσιον», στους κκ. Υπουργούς ΠΕΧΩΔΕ και Πολιτισμού και στη Νομαρχία Δυτικής Αττικής.
[1] «Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών: Μελέτη στο επίπεδο των ιδεών», Οργανισμός Αθήνας, Μάιος 1998. Τη Μελέτη εκπόνησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών
[2] Μελέτη «Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών», ΓΓΕΤ, Σεπτέμβριος 2000. Περιλαμβάνει λεπτομερείς περιγραφές της τηλεματικής υποδομής και των υπηρεσιών που μπορούν να δημιουργηθούν. Τη Μελέτη εκπόνησε το Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρεδόθη στη ΓΓΕΤ στις αρχές Σεπτεμβρίου 2000
[3] K. Boddy, P. Karp and D. Sotiriou, «Telemedicine and Telacare for the New Information Age» Financial Times Report, November 1999
[4] eEurope, An Information Society For All, ACTION PLAN, prepared by the Council and the European Commission, for the Feira European Council, 19-20 June 2000
[5] Ancient Greek Cult Practice form Epigraphical Evidence, Proceedings of the Second Int. Seminar on Ancient Greek Cult., Edited by Robin Hagg, Swedish Institute of Athens, 22-24 November 1991, Stockholm 1994