Το Θριάσιο Πεδίο στο Επίκεντρο του Πολιτισμού

 κα Μαίρη Μιχαηλίδου, Υπουργείο Πολιτισμού

  «Έχεις, ξένε ερθή στα πιο όμορφα τα μέρη. Κάθε μέρα εδώ με τη δροσιά απ’τα ουράνια ωριοφούντοτος ο νάρκισσος ανθίζει κι’ ο χρυσόξανθος ο κρόκος για τις δυό μας τις τρανές θεές παλλαϊκό στεφάνι».

 Σοφοκλέους, Οιδίπους επί Κολωνώ.

 

Θα ήθελα να μου επιτρέψετε να συγχαρώ μ’αυτόν τον στίχο την επιλογή της οργανωτικής επιτροπής του 1^ου Πανελληνίου Συνεδρίου: Σύγχρονα Ασκληπιεία: «Υγεία – Πολιτισμός» που πολύ εύστοχα όρισε, ως τόπο συνάντησής μας ίσως την πιο γεμάτη από αρχαίους ήχους γωνιά της αττικής γής.

Μιάς γης που ανοίγεται δυτικά προς τη θάλασσα και περιβάλλεται προς βορρά από τις θαυμάσιες αναλογίες των βουνών της.

Όταν αφήσουμε την Αθήνα, και περάσουμε τον ορεινό όγκο του Αιγάλεω, η πεδιάδα της Ελευσίνας οριοθετημένη στο βορρά από τον Κιθαιρώνα και ανοιχτή στο νότο προς την Σαλαμίνα, αποκαλύπτεται ξαφνικά μπροστά μας.

Εντούτοις αν αποζητούμε σ’αυτό το γνωστό από την αρχαιότητα ιστορικό χώρο ορατά σημεία του παρελθόντος, αν φανταζόμαστε τη μεγαλιώδη πομπή που έφερνε από την Αθήνα το πλήθος των υποψηφίων για μύηση και τους χιλιάδες πιστούς, πιστεύω, ότι θα απογοητευθούμε.

Οι βιομηχανικές καμινάδες καπνίζουν όχι πολύ μακριά από το ιερό της θεάς Δήμητρας και τα ελάχιστα ερείπια δεν μπορούν να μας φανερώσουν το περίφημο μυστικό που πρόσφερε στους μύστες την ευτυχία προς το άγνωστο. 

‘Ομως η βιομηχανική ανάπτυξη, πολλές φορές, άναρχη και αλόγιστη, δεν κατόρθωσε να αφαιρέσει από το φυσικό τοπίο την καθαρότητα των γραμμών και τη μαγεία των ανοιχτών οριζόντων.

Σ’αυτόν λοιπόν το χώρο είναι πολύ φυσικό να αποκτούν οι άνθρωποι ιδιαίτερες ευαισθησίες και να συνειδητοποιούν, κυρίως, τη μεγάλη σημασία που αποκτά για τους πολίτες η πολιτιστική ανέλιξη αφού, όσο καμία άλλη ανθρώπινη ενέργεια, συντελεί στην εξέλιξη των ατόμων, την ανάπτυξη των κοινωνιών και την εμπέδωση ενός γόνιμου και ειρηνικού διαλόγου μεταξύ των λαών.

Και τούτο γιατί έχει τη δυνατότητα να συμπαρασύρει στον τρόπο δράσης και λειτουργίας μεγάλες κοινωνικές ομάδες προκειμένου να της υποβοηθήσει στην απόκτηση υψηλής ποιότητας ζωής και ισόρροπης οικονομικής ανάπτυξης.

΄Ολοι όσοι ασχολούμεθα με τα πολιτιστικά θέματα, γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι η ιδεολογική αυτή διάσταση δεν είναι ούτε ουτοπική, ούτε αφαιρεί από το πολιτιστικό γίγνεσθαι τη δυνατότητα να αποτελέσει με τον κατάλληλο προγραμματισμό και τον αρμόζοντα συντονισμό υψηλής απόδοσης οικονομικό μέγεθος.

Και όλοι επίσης γνωρίζουμε πόσο γρήγορα και δυστυχώς, πολλές φορές, οριστικά εξαφάνισε η μονομερής τεχνολογική ανάπτυξη το πολιτισμικό μας παρελθόν.

Μέλημά μας, επομένως και πρωταρχικό μας καθήκον παραμένει η άρνηση της οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, ως αυτοσκοπού και υψηλός μας στόχος, η προσπάθεια χρησιμοποίησής της, ως μέσου που θα οδηγήσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την εξέλιξη της κοινωνίας.

Γιατί είναι πλέον γεγονός, ότι τα πολιτισμικά αγαθά έχουν γίνει κτήμα ενός ευρύτερου κοινού, ενός κοινού ποικίλου που προσπαθεί να τα προσεγγίσει οπλισμένο με διαφορετικές εμπειρίες.

‘Ετσι η προστασία τους έχει ουσιαστικά τεθεί στην υπηρεσία της κοινωνίας.

Μιας κοινωνίας που διηύρηνε την έννοια του πολιτισμού από τον περιοριστικό ορίζοντα του «υψηλών» λεγομένων τεχνών στον ευρύτερο χώρο των αποκαλούμενων «λαϊκών».

Και αναφέρομαι, ενδεικτικά, στον τομέα της χειροτεχνίας – βιοτεχνίας που αποτελεί πλέον μέρος της πολιτιστικής δραστηριότητας και η αποτίμηση του προϊόντος που παράγει αξιολογούμενη βάσει της ποιότητας και όχι της ποσότητας, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη βελτίωση της αισθητικής ενός ευρύτερου κοινού γιατί του επιτρέπει με προσιτούς οικονομικούς όρους να μετέχει ευκολότερα στην πολιτιστική λειτουργία.

Ένα άλλο σημαντικό όφελος για την κοινωνία είναι η ύπαρξη ενός ανθρώπινου δυναμικού που με μικρής, σχετικά διάρκειας εκπαίδευση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αποκατάσταση ιστορικών, αρχαιολογικών και μνημειακών χώρων, στη διάσωση κειμηλίων και παραδοσιακών επαγγελμάτων καθώς και στη δημιουργία μικρών εξειδικευμένων βιοτεχνών με αντικείμενο τον πολιτισμό.

Και μόνον η παρουσία τέτοιων πυρήνων μπορεί να ξαναδώσει ζωή στους ιστορικούς χώρους, στις παλιές γειτονιές και στα γραφικά αλλά κακοποιημένα και εγκαταλελειμένα σοκάκια, μετατρέποντάς τα εύκολα και αποδοτικά σε ενεργούς φορείς περιφερειακής ανάπτυξης και ενίσχυσης του ποιοτικού τουρισμού. 

Θα ήταν όμως δυνατό να αναρωτηθεί κανείς αν οποιοδήποτε πρόγραμμα δηλ. Μια θετική ενέργεια των διαφόρων φορέων και κυρίως της πολιτείας για ενίσχυση της πολιτιστικής λειτουργίας είναι απαραίτητη, αφού όλοι γνωρίζουμε, ότι τα κύρια χαρακτηριστικά της θεωρούνται η ατομική ελευθερία και η αυτονομία.

Και δεν υπάρχει, φυσικά, κανένα ιστορικό παράδειγμα κοινωνίας που να κατόρθωσε να ξεπεράσει απόλυτα την αντινομία που υπάρχει μεταξύ ελευθερίας της δημιουργίας και εξασφάλισης της προστασίας του δημιουργού.

Γι’αυτό άλλωστε και το πολύ δύσκολο έργο αλλά και η ευθύνη της πολιτείας απέναντι στην πολιτιστική λειτουργία πρέπει να καθορίζεται από δύο βασικές αρχές:

-          να υποστηρίζει χωρίς να επηρεάζει

-          να ενισχύει χωρίς να παρεμβαίνει

 Γιατί μια οργανωμένη πολιτεία οφείλει να έχει, ως στόχο και ως κορυφαία αποστολή της τη δημιουργία ενός μυημένου στην πολιτιστική λειτουργία κοινού κυρίως στο χώρο της νεότητας απ’όπου προέρχεται και ο υποψιασμένος μελλοντικός πολίτης. 

Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί μόνο με συνεχή προσπάθεια και συνεχή εκπαίδευση χωρίς την οποία, άλλωστε, το μεγάλο κοινό δεν θα μπορέσει ποτέ να γνωρίσει τον κόσμο της πολιτιστικής και πνευματικής δημιουργίας.

Η Πολιτιστική δράση όμως είναι ένας πολύπλοκος μηχανισμός στον οποίο διοίκηση, εργαζόμενοι και κοινό πρέπει να συμμετέχουν και να συμβάλουν εποικοδομητικά.

Και η απουσία των απαιτούμενων δομών και των κατάλληλων θεσμών, είναι  φυσικό να δημιουργεί σύγχυση που συνήθως δυσκολεύει και επιβραδύνει την εξέλιξη των πολιτιστικών δράσεων.

Παρ’όλα αυτά πιστεύω, ότι είναι ιδιαίτερα ευχάριστο να συζητούμε σήμερα για διοίκηση και πολιτιστική πολιτική ωθούμενοι ίσως από μία κοινωνία πιο αναπτυγμένη, πιο απαιτητική που ανακαλύπτει με θαυμασμό, πολλές φορές με υπέρμετρο ίσως ενθουσιασμό τον κόσμο του πολιτισμού.

Θέματα που παλιότερα περνούσαν απαρατήρητα ή ήταν αντικείμενο συζήτησης ενός περιορισμένου και εξειδικευμένου χώρου, γίνονται σήμερα ευρύτερα γνωστά και προκαλούν το ενδιαφέρον των πολλών.

Είναι επομένως, η κατάλληλη στιγμή για την σύνδεση των φορέων με την κοινωνία του τόπου γιατί η έλλειψη ένταξης των πολιτιστικών φορέων και δράσεων στις τοπικές κοινωνίες, προκαλεί, συνήθως, τν αποξένωσή τους ή την ολοσχερή τους απόρριψη.

Άλλωστε η ενεργοποίηση και η άμεση συμμετοχή όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους του τοπικού στοιχείου, στον προγραμματισμό και την υλοποίηση μιας σημαντικής πολιτιστικής δράσης, είναι το βασικότερο μέσο για την αποτελεσματική εφαρμογή μιας μακροχρόνιας πολιτιστικής πολιτικής στην περιφέρεια που διευκολύνει την ενδογενή ανάπτυξη και ενισχύει την πολιτιστική φυσιογνωμία κάθε τόπου.

Βέβαια η πολιτιστική αποκέντρωση κινδυνεύει να αποτύχει εάν την ευθύνη για τα πολύ ευαίσθητα πολιτιστικά θέματα δεν την αναλάβουν οι κατάλληλοι, κάθε φορά, άνθρωποι που θα πρέπει να διαθέτουν όραμα, αγάπη, γνώση και ευρύτητα σκέψης.

Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας επείγει η πολιτιστική χαρτογράφηση κάθε περιοχής, ώστε να ξεκινήσει η μελέτη και η εφαρμογή εξειδικευμένων για κάθε τόπο πολιτιστικών δράσων και ο προγραμματισμός των κατάλληλων έργων.

Θεωρούμε, επομένως αυτονόητο, να οραματιζόμαστε το Θριάσιο Πεδίο, ως το μελλοντικό κέντρο ποιοτικής διαβίωσης όπου, με τη διαμόρφωση του κατάλληλου φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, μπορούν να αναπτυχθούν οι τέχνες, η μουσική, η ποίηση και η φιλοσοφία, δηλ. η γνώση και η αγάπη για την κοινωνία και τον πολιτισμό.

Και όσοι ενταχθήκαμε στους Φίλους των Σύγχρονων Ασκληπιείων και πιστέψαμε, από την αρχή, στα οράματα του Δημήτρη Σωτηρίου, οφείλουμε να εργασθούμε προς αυτήν την κατεύθυνση και να προσπαθήσουμε να πείσουμε τον σημερινό άνθρωπο να χαμηλώσει την επίκτητη αλαζονεία του για να σκύψει, ξανά με σεβασμό και δέος στις διαχρονικά ακατάλυτες αξίες του τόπου μας.