Σύγχρονα Ασκληπιεία

Τόποι Πολιτισμού στον 21^ο αιώνα

Του γλύπτη ΘΟΔΩΡΟΥ

Παρότι ο χρόνος ρέει αδιακρίτως, χωρίς να σταματά στα συμβατικά όρια αιώνων και χιλιετιών, ας εκμεταλλευτούμε το γύρισμα της δεύτερης προς την τρίτη χιλιετία σαν ευκαιρία για διαχρονική θεώρηση μερικών «αυτονόητων ιδεών» που καθορίζουν ότι ονομάζουμε «πολιτισμό» στη ροή των αιώνων.

Οι μεγάλες αλλαγές του «σύγχρονου πολιτισμού» ξεκίνησαν από τους περασμένους, 19^ο και 20^ο, αιώνες.

Για να εννοήσουμε λοιπόν τον τρέχοντα «Πολιτισμό», στον 21^ο αιώνα, ας ξεκινήσουμε από τη λέξη «Πολιτισμός» η οποία έχει τις ρίζες της στις έννοιες-λέξεις: Πόλη® Πολίτης® Πολιτισμός® Η πόλη ως τόπος ζωής.

Παρακολουθώντας την εξέλιξη του ανθρώπου, ως κοινωνικού όντος, επάνω στη Γη, βλέπουμε πως οι ανθρώπινες «κοινότητες» οργάνωσαν τον φυσικό περιβάλλοντα χώρο για τη φυσική και κοινωνική συμβίωση, διαβίωση και επιβίωση. Η υψηλότερη μορφή οργάνωσης της κοινότητας / κοινωνίας διαμόρφωσε τον «τόπο» που ονομάστηκε πόλη. Μπορούμε να εννοήσουμε την πόλη και τον πολίτη και να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του πολιτισμού, μέσα από τις έννοιες της «κοινότητας» και της «κοινωνίας» καθώς η κοινωνία εννοείται και συγκροτείται δια μέσου της επικοινωνίας.

Η αλλαγή στις αντιλήψεις για την πόλη, τον πολίτη και τον πολιτισμό αλλάζουν στη ροή των αιώνων όπως αλλάζει και το νόημα της επικοινωνίας.

Όταν όμως μιλάμε για περασμένους πολιτισμούς (οφείλουμε να) εννοούμε άλλο σύστημα επικοινωνίας, άλλο σύστημα κοινωνίας, άλλο σύστημα οργάνωσης της πόλης, (οφείλουμε να) εννοούμε άλλο πολίτη και άλλο πολιτισμό. Κάθε εποχή είχε το δικό της μόρφωμα πολιτισμού που αντιστοιχεί στον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας στον φυσικό της χώρο.

Όπου ο τόπος, ως βιωμένος ιστορικά χώρος στο ρέοντα χρόνο, αποτελούσε συγκροτημένο πλαίσιο επικοινωνίας.

Σε αυτό το πλαίσιο εννοούνται όλα τα έργα των διάφορων πολιτισμών, μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση, που βλέπουμε στα διάφορα αρχαιολογικά και εθνολογικά Μουσεία.

Έργα, τα περισσότερα, από τη μεγάλη ιστορική περίοδος της ανθρωπότητας – την αγροτοβιοτεχνική περίοδο – όπου η πόλη συνιστούσε το βασικό πλαίσιο επικοινωνίας μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε ο «πολιτισμός».

«Πολιτισμός» που περιλάμβανε όλες τις ανθρώπινες κοινωνικές - επικοινωνιακές δραστηριότητες - παραγωγικές και συμβολικές - ο οποίος εννοείται μέσα σε χώρο και χρόνο διαφορετικό από αυτόν που ζούμε και εννοούμε σήμερα όταν μιλάμε για «πολιτιστικές» εκδηλώσεις.

Οι μεγάλες αλλαγές που επέφερε η βιομηχανική επανάσταση άλλαξαν και τη βασική αντίληψη για το τόπο, καθώς άλλαξε το περιεχόμενο του χώρου και του χρόνου με την ραγδαία εξέλιξη των μέσων συγκοινωνίας και επικοινωνίας αλλά και των μέσων παραγωγής που διαμόρφωσαν άλλα πρότυπα ζωής. Μέσα παραγωγής που καθόρισαν τη «βιομηχανική ποιότητα» με τη μεγιστοποίηση της ποσότητας των προϊόντων και την ελαχιστοποίηση του κόστους αλλά και της ταχύτητας παραγωγής. Παραγωγή προϊόντων - όχι μόνο αντικειμένων χρήσης και κατανάλωσης, αλλά και προϊόντων πολιτισμού: προϊόντων ιδεολογίας, αισθητικής και άλλων αξιών ζωής.

Αυτά τα «πολιτισμικά προϊόντα» καθόρισαν τις κυρίαρχες ιδέες της εποχής μας, μεταξύ των οποίων η «πρόοδος» και η «εξέλιξη», που στην ροή αυτών των αιώνων χάραξαν την πορεία της ανθρωπότητας. Ιδέες που άλλαξαν τις ποιότητες του χώρου και του χρόνου, όπου προβάλλονται τα φαντασιακά οράματα της «ελευθερίας», της «ευτυχίας», της «επιτυχίας». «Ιδέες» που άλλαξαν και το ρόλο της Τέχνης.

Μέσα από αυτές τις αλλαγές αντιλήψεων διαμορφώθηκαν και οι ποσοτικές / μαζικές δυνάμεις στην παραγωγή της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, καθώς οι λαοί από οργανωμένες κοινωνικές ομάδες σε συγκεκριμένο τόπο μετασχηματίστηκαν σε πληθυσμιακές «μάζες» που διαμορφώθηκαν και διαμόρφωσαν τις πολιτισμικές αξίες της βιομηχανικής και μεταβιομηχανικής περιόδου της ιστορίας του ανθρώπου.

Η μηχανιστική αναπαραγωγή αυτών των αξιών έφερε την ανθρωπότητα μπροστά στη νέα πραγματικότητα που όλοι σήμερα αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε.

Σήμερα, όπου το Global Village του Mac Luhan έγινε καθημερινή πραγματικότητα, είναι εύκολο να κατανοήσουμε την αλλαγή στην αντίληψη του τόπου, καθώς τα δίκτυα συγκοινωνιών και επικοινωνιών καλύπτουν τον πλανήτη μας με όλο και μεγαλύτερες ταχύτητες. Η αλλαγή αυτή στην αντίληψη της επικοινωνίας άλλαξε και την αντίληψη για τον τόπο - τον τόπο μας, ως βιωμένο πλαίσιο ζωής. Η αναίρεση του βιωμένου χώρου και χρόνου, δηλαδή του τόπου ζωής μέσα στον οποίο ζούμε, αλλάζει και τον τρόπο ζωής, αλλάζει και το νόημα της κοινωνίας, καθώς οι κοινωνίες διαμορφώνονται πλέον δια μέσου της α-τοπικής τηλεπικοινωνίας, η οποία καταλήγει στην πολιτισμική α-τοπία.

Η κατανόηση αυτής της διαφοράς αποκτά μεγαλύτερη σημασία σήμερα, όταν οι επιπτώσεις του βιομηχανικού πολιτισμού αλλά και του «τρέχοντος» μεταβιομηχανικού άρχισαν να γίνονται ορατές στο οικοσύστημα καθώς απειλούν τις βασικές αρχές επιβίωσης του ανθρώπου, ως φυσικού και κοινωνικού όντος.

Οι επιπτώσεις αυτών των αλλαγών επάνω στο οικοσύστημα του πλανήτη Γη που μας φιλοξενεί ως είδος, στο γένος των ζώων επέφεραν και τη «διάσπαση» των παραδοσιακών δομών των κοινωνιών, των οργανωμένων στο φυσικό χώρο με βασικό πυρήνα την πόλη. Η αναζήτηση μιας άλλης σύνθεσης των κοινωνιών στη σύγχρονη πόλη αποτελεί πλέον το μεγάλο ζήτημα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης την οποία διανύουμε.

Η αναζήτηση της «ποιότητας ζωής» μέσα στα νέα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης, στο ξεκίνημα της τρίτης χιλιετίας μας οδηγεί στην αναθεώρηση βασικών αξιών του πολιτισμού – αναζητώντας σταθερές αξίες σαν ποιοτικούς «καταλύτες» που θα καθορίζουν τις νέες ποσότητες οι οποίες θα διακινούνται επάνω στον πλανήτη χωρίς να διαταράσσουν τις ισορροπίες των τοπικών οικοσυστημάτων.

Αναζήτηση μιας πορείας από την α-τοπία στην εν-τοπία και στην ευ-τοπία, όπου η καλλιέργεια του εντόπιου πολιτισμού μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του παγκόσμιου πολιτισμού αποτελεί την μεγάλη πρόκληση για τις κοινωνίες στον 21^ο Αιώνα.

Σε αυτές τις αρχές θεμελιώνεται το αίτημα για μιαν άλλη πόλη, για έναν άλλο πολιτισμό, ένα πολιτισμό ως έννοια γένους που περιλαμβάνει όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες με γνώμονα την «ποιότητα ζωής», ως ουσιαστικό στοιχείο διαβίωσης, συμβίωσης και επιβίωσης.

Στην προοπτική αυτού του οράματος αναδύεται η πρωτοβουλία δημιουργίας Ασκληπιακών Πάρκων, από την ανάγκη διαμόρφωσης του καταλλήλου περιβάλλοντος όπου Υγεία και Τέχνες θα εννοούνται μέσα στο πλαίσιο του Πολιτισμού, κατά το πρότυπο των Ασκληπιείων της αρχαιότητας.

Η σχέση Υγεία « Πολιτισμός επαναπροσδιορίζεται με άξονα τις βασικές ανάγκες ποιοτικής διαβίωσης, συμβίωσης και επιβίωσης, όπου η ιατρική περίθαλψη και οι διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις λειτουργούν σε μια νέα πολιτισμική σύνθεση που «θεραπεύει», υπηρετεί δηλαδή, το σώμα και το πνεύμα.

Η πρόταση για Σύγχρονα Ασκληπιεία στις προοπτικές του 21^ου αιώνα αξιοποιεί τις νέες επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες έρευνας, με γνώμονα την ποιότητα του περιβάλλοντος και των παρεχομένων υπηρεσιών, καλλιεργώντας παράλληλα τις σύγχρονες καλλιτεχνικές αναζητήσεις έκφρασης για την επίλυση των σύνθετων προβλημάτων που αναφύονται.

Το Πρόγραμμα για τα Ασκληπιεία Πάρκα, που εκπονήθηκε από ομάδα ειδικών μελετητών και ερευνητών, στοχεύει στη διαμόρφωση προτύπων χώρων πολλαπλών χρήσεων, με καινοτόμο οικολογική προσέγγιση, για τη συντονισμένη λειτουργία των μονάδων φροντίδας υγείας και των ποικίλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, μέσα σε ισόρροπο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον.

Μέσα σε αυτές τις προοπτικές προβάλουμε τη δημιουργία του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών, για να καλλιεργηθεί έμπρακτα η ουσιαστική σχέση της υγείας στα πλαίσια του πολιτισμού.

Στη πορεία προς την πραγματοποίηση αυτής της πρότασης, θα υπάρξουν διάφορα στάδια διερεύνησης και μελέτης συγκεκριμένων ζητημάτων και διάφορες φάσεις σχεδιασμού των αντίστοιχων λειτουργιών μέχρι την υλοποίησή τους στο χώρο και στο χρόνο, με την ενεργοποίηση φορέων της Πολιτείας, της Παιδείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Οι βασικοί άξονες αυτής της πορείας ενώ καθορίζονται από τις ποιοτικές προϋποθέσεις που διατυπώθηκαν παραπάνω, επιμερίζονται σε ενότητες μελέτης και σχεδιασμού, με βασική προϋπόθεση τη συμμετοχή των πολιτών.

Διότι, δεν νοείται Πολιτισμός χωρίς τη συμμετοχή των πολιτών. Εδώ βρίσκεται το ουσιαστικό ζητούμενο για μιαν άλλη πόλη ως πλαίσιο ενός άλλου πολιτισμού στον 21^ο αιώνα.

Οκτώβριος 2000