Σύγχρονα Ασκληπιεία: Έρευνα και Ανάπτυξη

Αθανάσιος Δεμίρης και Εμμανουήλ Παπαδοφραγκάκης

ΙΝΤΡΑΚΟΜ Α.Ε.

Λεωφ. Μαρκοπούλου, 19.5χλμ.

190 02 Παιανία

e-mail: dema@intranet.gr

1. Εισαγωγή

Οι πολλές πτυχές και η πολυπληθότητα των τομέων που καλύπτονται στα σύγχρονα ασκληπιεία όπως βιοτεχνολογία, περιβάλλον, τηλεματική και πολιτισμός, καλούν για έναν καλό προγραμματισμό και προβληματισμό σχετικά με την τεχνολογική υποδομή που θα στηρίξει αυτή την ιδέα και θα την κάνει προσιτή και ελκυστική για τον κάθε πολίτη. Η απαραίτητη υποδομή που θα οδηγήσει στο πάντρεμα όλων αυτών των πτυχών θα αναζητηθεί στις τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών.

Στο παρόν κείμενο κάνουμε μία προσπάθεια παρουσίασης των δυνατοτήτων που προσφέρουν αυτοί οι δύο τομείς της τεχνολογίας, των τάσεων που επικρατούν αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, των επιτευγμάτων που μπορούν να βοηθήσουν στην υλοποίηση των σύγχρονων ασκληπιείων, αλλά και μία κριτική θεώρηση των ορίων τους, ώστε να μην αλλοιωθεί ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της όλης προσπάθειας. Κατά την παρουσίαση των νέων τεχνολογιών διαχωρίζουμε τεχνητά, προς χάρη της καλύτερης δόμησης των ερευνητικών αντικειμένων, πολιτισμό και υγεία, δύο αλληλένδετα και αλληλοεξαρτώμενα στοιχεία.

2. Η διεθνής και ευρωπαϊκή διάσταση των νέων τεχνολογιών

2.1 Τάσεις έρευνας και ανάπτυξης στην πληροφορική

Οι ανάγκες των πολιτών από τη μία και των επιχειρήσεων από την άλλη ορίζουν το αντικείμενο της εφαρμοσμένης έρευνας. Στις πρόσφατες προσπάθειες της η επιστημονική κοινότητα επικεντρώνει την προσοχή της στην προώθηση μίας σειράς από δραστηριότητες που συνοψίζονται στην παρακάτω λίστα:

§ Δημιουργία καινοτόμου λογισμικού περιεχομένου, όπου η πληροφορία (κείμενα, οπτικοακουστικό υλικό κλπ.) υπόκειται σε μία σειρά αυτοματισμών, όπως η αρχειοθέτηση για σύντομη και αποτελεσματική εύρεση κ.ο.κ.

§ Συγκρότηση και επεξεργασία της πληροφορίας (προστιθέμενη αξία), όπου το επίκεντρο βρίσκεται στην ανάλυση μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων για τη γρήγορη εξαγωγή συμπερασμάτων και τη λεγόμενη «δημιουργία γνώσης και εμπειρίας».

§ Ανοιχτές αρχιτεκτονικές, ώστε τα συστήματα υπό ανάπτυξη να είναι σε θέση να επεκτείνονται χωρίς ανάγκη μετατροπής τους, όπως επίσης και την εύκολη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ διαφορετικών συστημάτων.

§ Πρότυπα (στάνταρ) κοινής αποδοχής, με σκοπό την περαιτέρω επίτευξη του προηγούμενου στόχου, δηλαδή της ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ διαφορετικών συστημάτων, αλλά και την πιο εύκολη αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και της καταλληλότητας μεμονωμένων συστημάτων.

§ Φιλικές προς το χρήστη δι-επαφές, με σκοπό την εύκολη πρόσβαση του χρήστη των τεχνολογιών σε αυτές, ακόμη και για εκείνους που δεν έχουν ιδιαίτερη εμπειρία αξιοποίησης υπολογιστών και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, αλλά και η δυνατότητα πρόσβασης στα νέα συστήματα χρηστών με ειδικές ανάγκες.

§ Δια-λειτουργικότητα των υπηρεσιών, όπου ολοένα και περισσότερη πληροφορία όπως επίσης και οι μηχανισμοί επεξεργασίας της θα είναι προσβάσιμοι στο ευρύτερο κοινό.

Αυτές είναι σε αφαιρετικό επίπεδο οι προσπάθειες και κατευθυντήριες γραμμές στον τομέα των νέων τεχνολογιών. Η βασική τάση που διακρίνεται σε αυτό το χώρο, για την επίτευξη των παραπάνω στόχων / κατευθύνσεων σε καθαρά τεχνικό επίπεδο, είναι η προσπάθεια σύγκλισης των δύο τεχνολογιών αιχμής, δηλαδή της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών.

2.2 Σύγκλιση Τηλεπικοινωνιών και Πληροφορικής

Καθεμία από τις λεγόμενες τεχνολογίες αιχμής έχει να επιδείξει μία μακροχρόνια πορεία εξέλιξης και σταθεροποίησής της, και κατά κύριο λόγο οι τηλεπικοινωνίες και η πληροφορική. Το κράμα των δύο αυτών τεχνολογιών είναι πλέον εφικτό και υπόσχεται μία σειρά νέων προϊόντων και υπηρεσιών, που θα επιφέρουν μία σημαντική βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο των Ευρωπαίων. Έρευνα και ανάπτυξη επικεντρώνονται σε ένα ευρύ φάσμα τεχνολογιών με σκοπό τη δημιουργία κρίσιμης τεχνολογικής μάζας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτές οι προσπάθειες αντικατοπτρίζονται και στις πολλαπλές στρατηγικές συμμαχίες μεταξύ εταιρειών και οργανισμών διαφορετικού αντικειμένου, προκειμένου να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα τους. Το χαρακτηριστικό παράδειγμα για τέτοιου τύπου συμμαχίες αφορά τις λεγόμενες πολυμεσικές εφαρμογές, όπου οπτικοακουστικό υλικό, γραπτός λόγος και γραφικές παρουσιάσεις συνδέονται σε ένα. Αυτή η νέου τύπου πληροφορία, όπως και η ανταλλαγή της, έχουν ήδη βρει το δρόμο τους προς την εφαρμογή στις επιχειρήσεις και κάνουν δειλά την εμφάνισή τους και στην καθημερινότητα του ιδιώτη. Οι εφαρμογές που αναπτύσσονται βασισμένες στη σύμπτυξη τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής πρέπει να βασίζονται στις συγκεκριμένες απαιτήσεις χρηστών, ώστε να καλύψουν την ανάγκη ευρείας αποδοχής νέων προϊόντων και υπηρεσιών, που θα εξασφαλίσει την ανταγωνιστικότητα. Πρέπει επίσης να στηριχτούν σε ένα κοινό όραμα πολιτείας και βιομηχανίας που να εμπνέει τον πολίτη.

2.3 Οι κατευθύνσεις της τεχνολογίας στην Ευρώπη 1999-2001

Η ευρωπαϊκή ένωση ειδικότερα, έχει θεσπίσει από τα πρώτα της κιόλας βήματα τα θεσμικά όργανα που αναλαμβάνουν να προωθήσουν τις νέες τεχνολογίες και να υποστηρίξουν τη δημιουργία και εξέλιξη γνώσης σε αυτούς τους τομείς με σκοπό τόσο τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης στις νέες τεχνολογίες, όσο και κυρίως την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του Ευρωπαίου πολίτη. Για να καλυφθούν μέσα από το πάντρεμα τηλεπικοινωνιών και πληροφορικής οι ανάγκες του Ευρωπαίου πολίτη, είναι απαραίτητο, τα αποτελέσματα της έρευνας και ανάπτυξης να βρουν εφαρμογές στους ζωτικούς τομείς της καθημερινότητας. Οι δύο βασικότερες πτυχές είναι η υγεία και ο πολιτισμός, πτυχές στις οποίες απευθύνονται και τα σύγχρονα ασκληπιεία. Οι καινοτομίες που ζητείται να προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες για τους δύο αυτούς τομείς, σύμφωνα με το «τεχνολογικό όραμα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι:

Υγεία και τεχνολογία

§ Εργαλεία μη επεμβατικής χειρουργικής.

§ Ανάπτυξη της μικρο- και νανοτεχνολογίας.

§ Καινοτομία στη δι-επαφή με το ιατρικό προσωπικό.

§ Δραστηριοποίηση του πολίτη στην πρόληψη και ανάρρωση.

§ Πολυγλωσσικά συστήματα.

§ Συνοχή περίθαλψης από πολυμορφικές ομάδες.

§ Διαχείριση των μηχανισμών υγείας με επίκεντρο τον ασθενή (Citizen-centered health management).

Πολιτισμός και τεχνολογία

§ Διάθεση πληροφοριών σε δικτυακούς κύκλους μουσείων και αρχαιολογικών χώρων.

§ Ψηφιακές συλλογές πολυμεσικών παρουσιάσεων για επαγγελματίες του χώρου και πολίτες.

§ Τρισδιάστατες αναπαραστάσεις και εξομοιώσεις.

Κατά συνέπεια, τα σύγχρονα ασκληπιεία, σαν ένα μέρος που επικεντρώνεται γύρω από την υγεία και τον πολιτισμό, θα αποτελέσουν ιδανικό τόπο πρόσβασης και εξοικείωσης του πολίτη σε αυτές τις τεχνολογίες. Όσο αφορά τις ιατρικές εφαρμογές της τεχνολογίας, τα ασκληπιεία θα μπορούν να προσφέρουν ενημέρωση για νέες εξελίξεις και παιδεία με την ευρύτερη έννοια του όρου. Θα αποτελέσουν ένα ιδανικό μέρος για την υποστήριξη του ασθενή, ενώ σαν έμμεση συνέπεια του «ενημερωμένου ασθενή» θα μπορεί να αναμένεται και η βελτίωση των ιατρικών διεργασιών. Τα σύγχρονα ασκληπιεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία της ενημέρωσης και για να ευαισθητοποιήσουν τον πολίτη απέναντι στις ανάγκες της τρίτης ηλικίας, αλλά και σε άλλα προβλήματα που σχετίζονται με την υγεία.

Στον πολιτισμικό τομέα μπορεί μία προγραμματισμένη επιλογή των τεχνολογιών που αναφέρθηκαν προηγούμενα να βοηθήσουν στην πρόσβαση σε πολυμεσικό υλικό σχετικό με την πολιτιστική κληρονομιά και την ιστορία των Ευρωπαίων, που ζητούν μέσα σε μία ενωμένη Ευρώπη να διατηρήσουν την εθνική τους μνήμη και την πολιτιστική τους ταυτότητα. Παράλληλα όμως μπορούν να μάθουν και για τους νέους τους συμπολίτες, τις δικές τους ιδιαιτερότητες και να ανταλλάξουν πληροφορίες.

Η νέες τεχνολογίες προσφέρουν πολύ περισσότερες δυνατότητες από όσο είναι καμιά φορά επιθυμητό. Πριν την υιοθέτησή τους στα σύγχρονα ασκληπιεία είναι απαραίτητη μία διαλογή, που θα βασίζεται στην απάντηση των παρακάτω ερωτημάτων:

§ Πόση τεχνολογία;

§ Με ποιο κόστος;

§ Για ποιες εφαρμογές;

Στα επόμενα κεφάλαια επιχειρούμε έναν αρκετά τεχνητό διαχωρισμό των αλληλένδετων χώρων της υγείας και του πολιτισμού, προκειμένου να γίνει εφικτή μία πιο δομημένη παρουσίαση των εφαρμογών νέας τεχνολογίας στους τομείς αυτούς.

3. Ιατρικές εφαρμογές της τεχνολογίας στα σύγχρονα ασκληπιεία

Πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί η νέα τεχνολογία στα σύγχρονα ασκληπιεία, ώστε να υποβοηθήσει τους στόχους τους στον τομέα της ιατρικής; Μία σειρά από πιθανές εφαρμογές βασισμένες στις τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο της ιατρικής, θα μπορούσαν να συμπεριλαμβάνουν:

§ Εικονικά αμφιθέατρα

§ Επιμόρφωση (Patient Awareness)

§ Κέντρο συντονισμού τηλεϊατρικών έργων

§ Εικονικοί οδηγοί στο ασκληπιείο (Virtual guides)

§ Παροχή δικτυακής υποδομής

Στις επόμενες ενότητες παραθέτουμε αναλυτικά την πιθανή χρήση κάθε μίας από αυτές τις τεχνολογίες.

3.1 Το εικονικό αμφιθέατρο

Ο βασικός σκοπός ενός εικονικού αμφιθέατρου είναι η διδασκαλία με τρόπο ρεαλιστικό, που να εξομοιώνει τις πραγματικές συνθήκες στις οποίες βρίσκουν εφαρμογή τα παρουσιαζόμενα. Στα πλαίσια των ασκληπιείων είναι θεμιτή η δημιουργία εικονικών αμφιθεάτρων με σκοπό:

§ Τον προγραμματισμό για έκτακτα περιστατικά / καταστάσεις

§ Τις εξομοιώσεις καταστροφών και διδασκαλία αντιμετώπισής τους από τους πολίτες

Και στις δύο περιπτώσεις η εκπαίδευση μπορεί να γίνει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, λόγω της ρεαλιστικής παρουσίασης των εξεταζόμενων καταστάσεων, αλλά και με συμμετοχή και περισσότερο ενδιαφέρον από πλευράς πολιτών.

3.2 Επιμόρφωση – Patient Awareness

Ήδη κυκλοφορούν πολυάριθμες πολυμεσικές παρουσιάσεις διαφόρων θεμάτων για υπολογιστές, που βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση απλών αλλά και εξειδικευμένων θεμάτων. Στα πλαίσια των σύγχρονων ασκληπιείων θα είναι δυνατή η διαδραστική παρουσίαση μίας ολόκληρης θεματολογίας, που θα βοηθούσε στην απόκτηση από τον ενδιαφερόμενο πολίτη των βασικών γνώσεων της

§ Ανατομίας

§ Φυσιολογίας

§ Παθολογίας

Οι διάφορες μέθοδοι της λεγόμενης «προσωποποίησης» (Personalization) μπορούν να βοηθήσουν ώστε αυτές οι παρουσιάσεις στα ασκληπιεία να μπορούν να απευθυνθούν σε διαφορετικές ηλικίες, κοινωνικό υπόβαθρο και μορφωτικό επίπεδο, καλύπτοντας έτσι την πολυμορφότητα των επισκεπτών ενός τέτοιου χώρου.

Πιο συγκεκριμένα, είναι εφικτές οι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις οργάνων για τη διδασκαλία της ανατομίας, κοινωνική πρόληψη, οπτικοποίηση και εξήγηση συνεπειών από κακές συνθήκες και συνήθειες διαβίωσης, διατροφής κλπ. (π.χ. αναπαραστάσεις πνευμόνων καπνιστών σε σύγκριση με υγιείς, επιρροές του αλκοολισμού σε διάφορα όργανα κλπ.).

Κάθε πολίτης περνώντας από το στάδιο του ασθενή θέλει να γνωρίζει αρκετά πράγματα τόσο για την κατάστασή του, όσο και για τους υπάρχοντες τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων υγείας. Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητο να λειτουργήσει το σύγχρονο ασκληπιείο σαν αρωγός του συστήματος υγείας και με τρόπο απλό, αλλά ενδιαφέροντα, να δώσει στους πολίτες τις πληροφορίες αυτές.

Εικόνα 1: Τρισδιάστατη ημιδιαφανής αναπαράσταση του ήπατος με προβολή αιμοφόρων αγγείων και παθολογικής αλλοίωσης. Το ανοιχτόχρωμο ήμισυ (κίτρινο) δείχνει την περιοχή που πρέπει να αφαιρεθεί κατά τη διάρκεια μιας εγχειρητικής επέμβασης (εικόνα του Γερμανικού Αντικαρκινικού Κέντρου Deutsches Krebsforschungszentrum Heidelberg – Abt. Medizinische und Biologische Informatik).

3.3 Κέντρο συντονισμού τηλεϊατρικών έργων

Τα σύγχρονα ασκληπιεία, σε αναλογία με τα παλιά, μπορούν πέρα από την επαφή τους με τον πολίτη να λειτουργήσουν και σα σημεία αναφοράς και συγκέντρωσης γνώσεις, ώστε να είναι πιο εύκολη η πρόσβαση σε αυτή για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Έτσι είναι θεμιτή η δημιουργία κοινών βάσεων δεδομένων και περιστατικών για

§ Αναφορά γιατρών σε προηγούμενα περιστατικά

§ Αποτελεσματικό προγραμματισμό σε δημογραφικό επίπεδο

§ Προληπτικά μέτρα, π.χ. φθορίωση νερού

§ Καλύτερη κατανομή ιατρικού και φαρμακευτικού υλικού ανά περιοχή

§ Γενικότερη πρόληψη ασθενειών.

Η πρόσβαση σε αυτή την πληροφορία θα μπορεί να γίνεται τόσο τοπικά, όσο και μακρινά, δηλαδή από άλλα κέντρα, δίνοντας έτσι και μία έντονη διάσταση τηλεϊατρικής στην ιδέα των ασκληπιείων.

Από τεχνικής πλευράς τα σύγχρονα ασκληπιεία μπορούν να λειτουργήσουν και σαν κέντρα πιστοποίησης ψηφιακών υπογραφών (trusted centers), υποβοηθώντας έτσι τη γενικότερη λειτουργία των συστημάτων τηλεϊατρικής και λύνοντας έτσι ένα βασικό πρόβλημα στη μετάδοση εμπιστευτικών δεδομένων, που είναι στο σύνολό τους τα ιατρικά δεδομένα που σχετίζονται με ασθενείς.

3.4 Εικονικοί οδηγοί (Virtual guides)

Τα σύγχρονα ασκληπιεία θα προσφέρουν μια σειρά από υπηρεσίες και πληροφορίες που θα είναι διάσπαρτες χωρικά. Μία δυνατότητα για σύντομη πρόσβαση στις πληροφορίες που ενδιαφέρουν τον κάθε πολίτη μπορεί να γίνεται με τη σωστή καθοδήγηση κάθε επισκέπτη/ριας βασισμένη στα ενδιαφέροντά και το γνωστικό του/της επίπεδο. Η νέα τεχνολογία έρχεται και σε αυτό τον τομέα με μία πρόταση βελτίωσης της υποδομής δίνοντας σε κάθε επισκέπτη μία συσκευή (π.χ. personal digital assistant) κατά την είσοδό του στο χώρο, στην οποία θα μπορεί να καταχωρεί κάποιο προφίλ ενδιαφερόντων (ανώνυμα). Ο προσωπικός ψηφιακός οδηγός θα είναι σε θέση να δημιουργεί προτάσεις για κάποιους περιπάτους μέσα στο χώρο με σημεία αναφοράς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για το συγκεκριμένο επισκέπτη.

Η χρήση τέτοιων οδηγών θα μπορεί να δώσει και τη δυνατότητα βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών με βάση την ανταπόκριση του κοινού σε συγκεκριμένους τομείς του ασκληπιείου. Έτσι η είσοδος και η διάρκεια παραμονής κάθε επισκέπτη σε κάποιο χώρο, σχετισμένη και με το προφίλ του καθενός, μπορεί να αποτελέσει βασική παράμετρο αξιολόγησης των προσφερόμενων υπηρεσιών, αλλά και των γενικότερων ενδιαφερόντων.

Μία περαιτέρω βοήθεια, καθαρά πρακτικής φύσης, που θα μπορούσε να φέρει η χρήση οδηγών, είναι και ο έλεγχος της ευρύτερης περιοχής, ώστε να μπορεί να προσφερθεί άμεση επέμβαση σε περιπτώσεις ανάγκης κλπ.

3.5 Κοινωνικές προεκτάσεις

Από τα προηγούμενα παραδείγματα πιθανής εφαρμογής της τεχνολογίας στα σύγχρονα ασκληπιεία σε ζητήματα ιατρικής, σίγουρα το βασικότερο αποτέλεσμα είναι ο «ενημερωμένος πολίτης». Αυτή η ενημέρωση του πολίτη μέσα από ένα χώρο όπως τα σύγχρονα ασκληπιεία μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε συντονισμένη πρόληψη με άμεση επίδραση στο βιοτικό επίπεδο και σαφώς καλύτερη «συνεργασία» ιατρού-ασθενή.

Μία άλλη «κρυφή», κοινή πτυχή όλων των παρουσιασθέντων τεχνολογιών είναι ο δικτυακός χαρακτήρας τους. Η δικτύωση είτε μέσα στο χώρο των σύγχρονων ασκληπιείων, είτε και εκτός αυτών (με άλλα ιατρικά και πολιτισμικά κέντρα) μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε

§ μεσοπρόθεσμη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος περίθαλψης,

§ συντονισμό βασισμένος σε στατιστικά στοιχεία,

§ μείωση του κόστους λειτουργίας και παροχής υπηρεσιών υγείας και

§ αποτελεσματικότερη ιατρική/φαρμακευτική έρευνα με χρήση νέων τεχνολογιών.

4. Πολιτιστικές διαστάσεις των νέων τεχνολογιών και εφαρμογές στα ασκληπιεία

Οι νέες τεχνολογίες βρίσκονται ήδη στην υπηρεσία πολιτιστικών κέντρων, με μία σειρά εφαρμογών που επικεντρώνονται γύρω από τη δημιουργία βάσεων δεδομένων πολυμεσικού υλικού πολιτιστικού περιεχομένου, διατηρώντας έτσι την πολιτιστική κληρονομιά και κάνοντας την πιο εύκολα προσβάσιμη σε περισσότερους πολίτες. Στο επίκεντρο της έρευνας των τελευταίων ετών βρίσκεται η δημιουργία αρχιτεκτονικών, εργαλείων και μεθόδων για την εύκολη και από απόσταση δημιουργία, διόρθωση και πρόσβαση του υλικού αυτού, όπως και για την καινοτόμο παρουσίασή του στον Ευρωπαίο πολίτη.

Όπως και στις υπόλοιπες εφαρμογές της τεχνολογίας, έτσι και στις εφαρμογές που σχετίζονται με πολιτιστικό περιεχόμενο, είναι απαραίτητη η υπακοή και συνεισφορά σε προσπάθειες τυποποίησης (standards) του τύπου, του υλικού και των μεθόδων ή εργαλείων για την παρουσίαση τους. Στον τομέα των πολιτιστικών εφαρμογών γίνονται ακόμη αρκετές προσπάθειες και για τη δημιουργία νέων standards που θα βοηθήσουν στην καλύτερη δόμηση των δεδομένων ιστορικού ενδιαφέροντος.

Οι νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στον τομέα των πολιτιστικών εφαρμογών είναι

§ Δια-δραστικότητα

§ Εικονική και μεικτή πραγματικότητα

§ Mετα-δεδομένα

§ Ανώτερες πολυμεσικές βάσεις δεδομένων

§ Ανάλυση εικόνας, επεξεργασία φωνής

§ Δημιουργία γνώσης από βάσεις δεδομένων

§ Τεχνολογίες δια-δικτύου

Συνοψίζοντας όλους αυτούς τους τεχνικούς όρους σε μία εφαρμογή, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί τη χρήση της τεχνολογίας στην περισυλλογή των πολιτιστικών στοιχείων σε ανώτερες βάσεις δεδομένων με μορφή πολυμέσων (φωτογραφίες, φιλμ, λοιπό οπτικοακουστικό υλικό), τον χαρακτηρισμό και την κατηγοριοποίησή τους με τη βοήθεια μετα-δεδομένων (μέτα-δεδομένα είναι δεδομένα που περιγράφουν το περιεχόμενο), την προβολή του υλικού στο δια-δίκτυο για την καλύτερη πρόσβαση μεγαλύτερου αριθμού ενδιαφερομένων, και τέλος τη δια-δραστική παρουσίαση των αποτελεσμάτων σε ειδικούς χώρους με τη βοήθεια εικονικής και μεικτής πραγματικότητας (τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την προβολή τρισδιάστατων απεικονίσεων αντικειμένων σε χώρους, όπου αυτά δεν υπάρχουν).

4.1 Συγκέντρωση πολυμεσικού υλικού πολιτιστικού περιεχομένου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί μία σειρά από ερευνητικά προγράμματα με σκοπό τη συγκέντρωση πολυμεσικού υλικού πολιτιστικού περιεχομένου. Η έρευνα επικεντρώνεται στη δημιουργία αρχείων (βάσεων δεδομένων) που μπορούν να συνδυάζουν διάφορες μορφές υλικού (πολυμέσα) και επιτρέπουν γρήγορη και αποτελεσματική πρόσβαση σε αυτό. Ο σκοπός είναι να αντικατασταθούν τα υπάρχοντα αρχεία μουσείων, αρχαιολογικών χώρων, τηλεοπτικών σταθμών, εφημερίδων κλπ. από ψηφιακές εκδόσεις τους, που θα επιτρέπουν την εύρεση του υλικού βασισμένα σε μία ολόκληρη σειρά κριτηρίων και όχι σε αριθμούς ή συγκεκριμένους χαρακτηρισμούς. Μερικά από τα ερευνητικά προγράμματα επικεντρώνουν την προσοχή τους στον εντοπισμό υλικού μέσα από αρχεία βάσει του περιεχομένου (content based indexing and retrieval). Σε τέτοιου τύπου αρχεία είναι δυνατή η εύρεση κάποιας εικόνας βάσει του φόντου της (βρες όλες τις εικόνες που έχουν βροχερό ουρανό) ή κάποιου τραγουδιού σφυρίζοντας το σκοπό του. Ένα μεγάλο τμήμα αυτών των χαρακτηριστικών είναι ήδη διαθέσιμα, ένα άλλο μέρος τους υπόκειται ακόμη σε περαιτέρω έρευνα.

Τέτοιου τύπου βάσεις, ή πρόσβαση σε τέτοιου τύπου βάσεις είναι δυνατό να δημιουργηθούν και στα πλαίσια των σύγχρονων ασκληπιείων (π.χ. δημιουργία πολυμεσικής βάσης δεδομένων σχετικά με την ιστορία των ασκληπιείων, δημιουργία πρόσβασης στη βάση δεδομένων αρχαιολογικών χώρων, μουσείων, εφημερίδων κλπ.). Με ανάπτυξη των κατάλληλων, φιλικών προς το χρήστη συστημάτων θα είναι δυνατή η πρόσβαση σε τέτοιου τύπου υλικό μέσα στο χώρο των ασκληπιείων.

4.2 Παρουσίαση του πολιτιστικού υλικού

Μεγάλο τμήμα της έρευνας και ανάπτυξης, στο χώρο των πολιτισμικών, αφιερώνεται σε νέες μεθόδους παρουσίασης του αποθηκευμένου υλικού. Έτσι τα νέα συστήματα δεν περιορίζονται σε απλή απεικόνιση σε μία οθόνη υπολογιστή, αλλά προχωράνε και σε απεικονίσεις μέσα στο χώρο που κινείται ο χρήστης με τη βοήθεια ολογραφικών προβολέων ή τη χρήση ημιδιαφανών γυαλιών μεικτής πραγματικότητας.

Με τις νέες μεθόδους αναπαράστασης είναι δυνατό στον επισκέπτη ενός αρχαιολογικού χώρου να δει ένα μνημείο στην αρχική θέση και μορφή του (υπέρθεση στον φυσικό χώρο), φορώντας ένα ζευγάρι γυαλιών που δεν διαφέρουν ιδιαίτερα από τα απλά γυαλιά ηλίου. Επίσης μπορεί να εξετάσει και την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής μέσα στο χρόνο με την προβολή επαλληλίας εικόνων σχετικά.

Η παρουσίαση του υλικού δεν είναι απαραίτητο να γίνεται στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο. Ήδη είναι εφικτή η πρόσβαση στο υλικό μουσείων μέσω robot συνδεδεμένου και ελεγχόμενου από το δια-δίκτυο.

Στα πλαίσια των σύγχρονων ασκληπιείων είναι έτσι δυνατή η διοργάνωση ειδικών εκθέσεων με τη συγκέντρωση υλικού από άλλα σημεία του κόσμου και η ρεαλιστική προβολή τους στο χώρο του ασκληπιείου, κάνοντας έτσι σημαντικό πολιτιστικό υλικό προσβάσιμο στο ευρύ κοινό, ακόμη και αν αυτό βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση.

Εικόνα 2: Παράδειγμα προβολής μιας τρισδιάστατης αναπαράστασης του ναού του Δία στην Ολυμπία (με μεθόδους τρισδιάστατων γραφικών) στον πραγματικό χώρο [από το ερευνητικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Archeoguide).

4.3 Κοινωνικές προεκτάσεις

Τα σύγχρονα ασκληπιεία μπορούν να γίνουν ένας χώρος προώθησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, καλύπτοντας έτσι ένα βασικό τμήμα της ευρύτερης πολιτισμικής παιδείας του πολίτη. Με τη χρήση τηλεπικοινωνιών και δικτύων είναι εφικτή η προσέγγιση και αύξηση της δεκτικότητας, αλλά και γενικότερα η πληροφόρηση γύρω από «ξένους» πολιτισμούς και ιδιαίτερα αυτούς των Ευρωπαίων συμπολιτών.

5. Επίλογος

Μέσα από μία παράθεση των τάσεων της έρευνας και ανάπτυξης στις νέες τεχνολογίες υποδομής, όπως είναι η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες, τόσο ευρύτερα όσο και ειδικότερα, αλλά και με την παρουσίαση πολύ συγκεκριμένων εξελίξεων στην υγεία και τον πολιτισμό, προσπαθήσαμε να δώσουμε μία πιο μελλοντική ματιά στο χώρο των σύγχρονων ασκληπιείων, που μπορεί να παίξει και το ρόλο της εξοικείωσης του πολίτη με τις νέες τεχνολογίες.

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει όμως η χρήση των νέων τεχνολογιών να γίνεται ανεξέλεγκτα. Η χρήση των νέων τεχνολογιών μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία σύγχρονων ασκληπιείων που έρχονται να συνδράμουν στο «ευ ζην» του πολίτη και να προωθήσουν τον πολιτισμό γενικότερα, και όχι να γίνουν υποκατάστατα της δομημένης εκπαίδευσης ή χώρος συγκέντρωσης όλων των νέων τεχνολογιών ανεξαρτήτως χρησιμότητας και συνεισφοράς στην όλη ιδέα του ασκληπιείου (gadget mania).

Τα σύγχρονα ασκληπιεία μπορούν με τη σωστή χρήση των νέων τεχνολογιών όμως να γίνουν ο χώρος «διάπλασης» του ενημερωμένου πολίτη, να προσφέρουν υποστήριξη των πολιτών στην τρίτη ηλικία και κατανόηση των προβλημάτων τους, να αποτελέσουν χώρο προβολής του ιδιαίτερου πολιτισμού σε μία ενωμένη Ευρώπη και τέλος να είναι και ένας χώρος μέτρησης της αποδοχής της εφαρμοσμένης τεχνολογίας με επίκεντρο τον πολίτη.