Η λατρεία του Ασκληπιού πρωτοεμφανίζεται τον 5ο π.Χ. αιώνα και κορυφώνεται τον 4ο π.Χ. αιώνα, χωρίς να παύσει να είναι δημοφιλής μέχρι το τέλος του αρχαίου κόσμου.

Ο Ασκληπιός, γιος του Απόλλωνα και της θνητής Κορωνίδας, ήταν αρχικά χθόνιος ήρωας αλλά εξελίχθηκε σε κανονικό θεό και ως ιαματική θεότητα ήταν ιδιαίτερα αγαπητός από τους πιστούς.

Η λατρεία του ήταν η τελευταία που υποχώρησε μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και κατά κανόνα στη θέση των ιερών του ιδρύθηκαν παλαιοχριστιανικές βασιλικές για να εξακολουθήσει η λατρεία ύπο άλλο ένδυμα.

Κέντρα λατρείας του ήταν τα διάφορα Ασκληπιεία, από τα οποία τα πιο γνωστά ήταν της Τρίκκης (Τρίκαλα), της Επιδαύρου, της Τιτάνης, των Αθηνών, της Κω, της Λισσού, της Λεβήνος, της Κυρήνης και άλλα. Δεν υπήρχε σχεδόν ελληνική πόλη που να μην είχε το Ασκληπιείο της.

Η θεραπεία επιτυγχανόταν με δύο τρόπους: α) με την ψυχολογική ενδυνάμωση του ασθενούς και τόνωση της πίστης του για τις θεραπευτικές ικανότητες του θεού (υποβολή, θαύμα) και β)με την εφαρμογή φαρμακευτικής αγωγής και υγιεινής ζωής στον πάσχοντα (θεραπεία, άσκηση). Συνήθως και οι δύο μέθοδοι εφαρμόζονταν σε συνδυασμό και αλληλοσυμπληρώνονταν.

Τα ιερά βρίσκονταν συνήθως μέσα σε άλση, μακριά από την πόλη, ώστε να υπάρχει υγιεινή και ήρεμη ατμόσφαιρα. Στοιχείο της λατρείας ήταν το νερό-άγιασμα για τελετουργικούς καθαρμούς και σωματικά λουτρά. Κέντρο λατρείας ήταν ο ναός του θεού και άλλα ιερά οικoδομήματα που τον περιέβαλλαν.

Η πίστη των ασθενών ενδυναμώνονταν από τις διηγήσεις του ιερατείου περί θαυμάτων του Ασκληπιού, που συχνά ήταν γραμμένες σε επιγραφές (ιάματα). Υπόμνηση των θαυμάτων εξάλλου και της ευγνωμοσύνης των ιαθέντων ήταν τα διάφορα αναθήματα, συνήθως γλυπτά ή έργα τέχνης, που στόλιζαν το άλσος.

Η θαυματουργική "επιφάνεια" του θεού γινόταν κατά την εγκοίμηση μέσα στα Άβατα. Υπήρχαν όμως και οικοδομήματα για ιατρική θεραπεία, ανάλογα με τα σημερινά ιατρεία.

Προς τιμήν του θεού γίνονταν γυμνικοί και μουσικοί - θεατρικοί αγώνες, που προϋπέθεταν την ύπαρξη αντίστοιχα σταδίων και θεάτρων.

Σχετικά με το Ασκληπιείο Αθηνών, ενδιαφέρον παρουσιάζει το απόσπασμα από το Ενημερωτικό Δελτίο της Ενώσεως Φίλων Ακροπόλεως, Τεύχος 4ο, Δεκέμβριος 1997, που υπέδειξε ο αρχαιολόγος κ. Μάντης.

 "Η ΔΙΑΡΠΑΓΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ"

 ... Το ενδιαφέρον όμως των ξένων δεν εξαντλείται στα γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά προσελκύεται και από το υπόλοιπο κατακείμενο αρχαιολογικό θραυσματικό υλικό, που βρίσκεται διάσπαρτο στο βράχο και στις κλιτείς της Ακρόπολης. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα διασποράς του υλικού συνιστά η περίπτωση του αμφιγλύφου του Τηλεμάχου, ιδρυτικού μνημείου του αθηναϊκού Ασκληπιείου (420 - 419 π.χ.), που μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την μεταφορά της λατρείας του Ασκληπιού από την Επίδαυρο στην Αθήνα και το χρονικό της ίδρυσης του ιερού. Δεν αποκλείεται μάλιστα από στρατιώτες ή αξιωματικού του Morosini να μεταφέρθηκαν στην Ιταλία σπαράγματα του περίφημου αυτού αμφιγλύφου και του αντίγραφού του, τα οποία πιθανότατα περισυλλέχθηκαν από την περιοχή του μη ανασκαμμένου ακόμα τότε ιερού στην νότια κλιτύ της Ακρόπολης. Θραύσματα αυτών των αμφιγλύφων και των πλούσια διακοσμημένων με ανάγλυφα και επιγραφές πεσσών τους, που με αριστοτεχνικό τρόπο ανασύνθεσε και σε αυτή την περίπτωση ο καθηγητή L. Beschi, βρίσκονται διασπαρμένα στο Museo Civico στην Πάντοβα (εικ. 5α-β), στο Museo Maffeiano στην Βερόνα, στο Βρεταννικό Μουσείο, αλλά και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας. Τα τελευταία κατέληξαν στα αθηναϊκά Μουσεία ως προϊόντα της ανασκαφής του 1876-77, που διενήργησε η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία στο χώρο του ιερού. ‘Αλλα, τέλος, αναθηματικά ανάγλυφα από το Ασκληπιείο κατέληξαν στο Κάσσελ και στο Λούβρο, ενώ πιθανολογείται η προέλευση από το Ασκληπιείο και άλλων αναγλύφων σε Μουσεία και συλλογές του εξωτερικού, όπως στα Μουσεία Torlonia και Βατικανού στη Ρώμη, στο Museo Maffeiano στη Βερόνα, στο Μουσείο Περγάμου του Βερολίνου, στο Fitzwilliam Museum στο Cambridge, στο Brocklesby Park του Lincolnshire και στη συλλογή El conde de Lagunillasa στην Αβάνα.

Επιπλέον πληροφορίες για τα Αρχαία Ασκληπιεία, τα Ελληνικά Μουσεία και την Αρχαία Ελληνική Ιατρική