Ασκληπιείο Πάρκο Αθηνών

Το 1994 όταν ο Αναπληρωτής Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημιού Αθηνών Δημήτριος Σωτηρίου και ο Καθηγητής Πλαστικής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, γλύπτης Θόδωρος Παπαδημητρίου, συνέλαβαν την ιδέα της δημιουργίας Συγχρόνων Ασκληπιείων και του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών.

Με πρωτοβουλία των ιδίων ιδρύθηκε το 1994, με την υπ' αριθμ. 16990 απόφαση του Πρωτοδικείου Αθηνών, το Σωματείο ΄Φίλοι Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών'.

Σκοποί του Σωματείου, είναι:

Αν η Ακρόπολη ήταν το θρησκευτικό κέντρο της αρχαίας Αθηνάς, η νότια κλιτύς του Ιερού Βράχου με το Ωδείο του Περικλέους, το ιερό και το θέατρο του Διονύσου, τα χορηγικά μνημεία, το Ασκληπιείο, τη στοά του Ευμένους και το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού, συμπύκνωνε ένα σημαντικό τμήμα της καλλιτεχνικής, πνευματικής και θρησκευτικής δραστηριότητας της αρχαίας Αθήνας.

Το αρχιτεκτονικό σύνολο του Ασκληπιείου (στα δυτικά του κοίλου του Θεάτρου του Διονύσου, ανάμεσα στον Περίπατο και τον βράχο της Ακρόπολης), που ιδρύθηκε μετά το 420 π.Χ. περιλαμβάνει τα θεμέλια του ναού του Ασκληπιού, της διόροφης δωρικής στοάς που χρησίμευε ίσως ως καταγώγιο, της ιωνικής στοάς που χρονολογείται στα τέλη του 5ου αιώνα και του βωμού. Το Ασκληπιείο ιδρύθηκε στα τέλη του 5ου αι. π.χ., δηλαδή στα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου.

Μία πηγή μέσα σε κάποια σπηλιά του βράχου θα αποτέλεσε ασφαλώς το αίτιο της επιλογής αυτής της συγκεκριμένης θέσης για την ίδρυση του τεμένους, επειδή το “καθαρό νερό” ήταν απαραίτητο για τους καθαρμούς των ασθενών στα Ασκληπιεία. Πολλοί μελετητές υποθέτουν πως στην πηγή αυτή ο γιος του Ποσειδώνα Αλιρρόθιος ντρόπιασε την κόρη του ‘Αρη Αλκίππη, με αποτέλεσμα το ‘Αρης να τον σκοτώσει και να οδηγηθεί σε δίκη από τους Ολύμπιους θεούς στον ‘Αρειο Πάγο.

Υπάρχει και άλλη μία πηγή στα δυτικά του Ασκληπιείου, η οποία ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους είχε μετατραπεί σε, σχεδόν τετράγωνης διατομής, πηγάδι, βάθους περίπου 3μ.

Η αρχική ξύλινη λατρευτική εγκατάσταση του Τηλέμαχου αντικαταστάθηκε σταδιακά από λίθινα μεγαλοπρεπή κτίρια, των οποίων τα υπολείμματα είναι ορατά σήμερα.

Στο συγκρότηmα αυτών των αρχικών οικοδομημάτων του Ιερού περιλαμβάνονται ο ναός του Ασκληπιού, ο βωμός και το εγκοιμητήριο. Στους χρόνους της Ρωμαιοκρατίας προστέθηκε μία ακόμη μικρή στοά στα νότια του ναού. Από τον ναό, που θεωρείται του 4ου π.χ. αι., σώζονται τα θεμέλια, διαστάσεων 10,4 x 6μ. Ο ναός του Ασκληπιού κατέληγε στα ανατολικά του σε τετρακιόνια πρόσταση και ήταν ένας απλός σηκός που, όπως αναφέρει ο Παυσανίας, στέγαζε το άγαλμα του θεού και των παιδιών του. Μπροστά στον ναό, προς τα ανατολικά, υπήρχε ο βωμός του θεού, διαστάσεων 6 x 3,5 μ.

Εκτός από τον ναό, το πιο σημαντικό κτίριο του Ασκληπιείου ήταν το εγκοιμητήριο ή άβατο, που αποκαλείται και Δωρική Στοά.

Η Δωρική Στοά, διώροφη, μήκους 49,75μ. και πλάτος 9,75 μ., επικοινωνούσε με την πηγή της σπηλιάς και είχε στο ισόγειο μία εξωτερική κιονοστοιχία από 17 δωρικούς κίονες, και μία εσωτερική από κίονες ιωνικού ρυθμού. Στη δυτική πλευρά, στο πίσω μέρος της, βρίσκεται ένα φρέαρ, αφιερωμένο πιθανόν στη λατρεία ηρώων.

Δυτικότερα από τη Δωρική βρίσκεται η Ιωνική Στοά, η οποία είναι μονώροφη και χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 5ου π.χ. αι. Η Ιωνική Στοά στέγαζε τέσσερα δωμάτια, πλευράς 6μ., τα οποία είχαν ανάκλιντρα για τους επισκέπτες. Η αρχαία ονομασία για τέτοιου είδους κτίρια, απαραίτητα στα Ασκληπιεία, ήταν “καταγώγια”.

Από τον Περίπατο έμπαινε κανείς στο Ασκληπιείο από ένα πρόπυλο, που βρισκόνταν λίγο πιο αριστερά από τη σημερινή είσοδο στο Ιερό.

Το Ασκληπιείο της Αθήνας, όπως και όλα τα ιερά της Ελλάδας στα οποία λατρευόταν ο Ασκληπιός, ήταν στην πραγματικότητα θεραπευτήριο. Γιος τους Απόλλωνα ο Ασκληπιός έμαθε την ιατρική τέχνη από τον Κένταυρο Χείρωνα και θεράπευε τους ανθρώπους με φάρμακα, με χειρουργικές τομές ή ακόμα με συμβουλές που έδινε στους ασθενείς στον ύπνο τους.

Συχνά οι ασθενείς αναπαριστούσαν σε μάρμαρο το μέλος του σώματός τους που έπασχε και έπρεπε να ιαθεί και αφιέρωναν το ομοίωμα στον Ασκληπιό. Πολλά από αυτά τα αφιερώματα των ασθενών, που στόχο είχαν να παρακαλέσουν ή να ευχαριστήσουν τον θεό για την ίασή τους, βρέθηκαν στις ανασκαφές που αποκάλυψαν το Ασκληπιείο, οι οποίες έγιναν το 1876 από την Αρχαιολογική Εταιρεία. Τότε βρέθηκαν, εκτός από το μεγάλο πλήθος των ακέραιων αρχιτεκτονικών μελών που προέρχονται από το μνημειακό συγκρότημα, χιλιάδες μαρμάρινα ή άλλα λίθινα θραύσματα αρχιτεκτονικών μελών, γλυπτών ή επιγραφών, τα οποία και σήμερα ακόμε μελετώνται, ταξινομούνται και , όσα συνανήκουν, συγκολλούνται.

Το Ασκληπιείο φαίνεται ότι καταστράφηκε και αυτό από τους Ερούλους του 267 και ξαναχτίστηκε τον 4ο αιώνα., προφανώς από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουλιανό (361-363).

Μετά το τέλος της αρχαιότητας, τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, το Ασκληπιείο παύει να λειτουργεί, ενώ τη θέση του έχει καταλάβει μία τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική αφιερωμένη στους Αγίους Αναργύρους, οι οποίοι, όπως είναι γνωστό, είναι οι θεράποντες άγιοι της χριστιανοσύνης. Η μεγάλη τρίκλιτη βασιλική του τέλους του 5ου ή των αρχών του 6ου αιώνα., η οποία χτίστηκε κυρίως με το οικοδομικό υλικό που προερχόταν από το συγκρότημα των ειδωλολατρικών κτιρίων του Ασκληπιείου, περιλάμβανε στο κεντρικό της κλίτος το ναό και το βωμό του Ασκληπιού, ενώ για το βόρειο κλίτος της βασιλικής χρησιμοποιήθηκε ο στυλοβάτης και οι κίονες της δωρικής κιονοστοιχίας και για το νότιο οι κίονες της ρωμαίκής στοάς. Το νερό της πηγής χρησιμοποιήθηκε ως αγίασμα. Η ιερότητα της πηγής μεταδόθηκε σε όλη τη σπηλιά, η οποία, ως μικρή εκκλησία αφιερωμένη στη “Ζωοδόχο Πηγή”, λατρεύεται ως τις μέρες μας. Η μεγάλη τρίκλιτη βασιλική είναι άγνωστο πότε και γιατί καταστράφηκε.

Το Ασκληπιείο Πάρκο με τη μορφή και με τις δραστηριότητές του, θα επιτρέψει στις διάφορες κοινωνικές ομάδες, τους ασθενείς, τους υγιείς, τους φίλους και τους συγγενείς να βρεθούν με το υγειονομικό προσωπικό και τους θεσμούς και να επεξεργάζονται μαζί αντιλήψεις και μορφές αντιμετώπισης του "κακού". Από τους θεσμούς του Ασκληπιείου Πάρκου και διάφορες κοινωνικές ομάδες θα δημιουργηθούν πρότυπα προγράμματα πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης, όπως για παράδειγμα εργαστήρια για την εξοικείωση των παιδιών με την ασθένεια και την υγεία, κέντρα ηλεκτρονικής και συμβατικής τεκμηρίωσης για τις υπηρεσίες υγείας, εργαστήρια για την παραγωγή υλικού για την πρόληψη ασθενειών, κέντρο δικτύων για την θεραπεία και αποκατάσταση στο σπίτι, κλπ.

Οι σύγχρονες πόλεις έχουν ανάγκη από μεγάλους χώρους πρασίνου, όπου οι πολίτες όλων των ηλικιών μπορούν να απολαμβάνουν ένα ευχάριστο και υγιεινό περιβάλλον και να συμμετέχουν σε δραστηριότητες του πολιτισμού συμπεριλαμβανομένης και της υγείας.

Οι πόλεις διαθέτουν εγκαταστάσεις για την αντιμετώπιση των ιατρικών αναγκών και την αποκατάσταση της υγείας, δηλαδή κέντρα πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας, όπως τα νοσοκομεία. Δεν υπάρχουν προβλέψεις ωστόσο για την κάλυψη των αναγκών των πολιτών σε θέματα ποιότητας ζωής και ψυχικής υγείας, παρά τις αρχές που διακηρύσσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Τα θέματα αυτά είναι απολύτως αναγκαία για την ισορροπημένη ανάπτυξη και εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπου.

Τα Σύγχρονα Ασκληπιεία φιλοδοξούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στην εξεύρεση άμεσων και ουσιαστικών λύσεων στα σύνθετα και περίπλοκα προβλήματα που αναφύονται.

Το Ασκληπιείο Πάρκο θα αναπτυχθεί στους χώρους που διαθέτουν τα νοσοκομεία Λαϊκό, Αγία Σοφία, Αγλαΐα Κυριακού, Σωτηρία, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, Γενικό Κρατικό, 401 Στρατιωτικό Nοσοκομείο, 251 Νοσοκομείο Αεροπορίας, καθώς και η Ιατρική και η Οδοντιατρική Σχολή. Θα περιλάβει επίσης τους χώρους του Πάρκου των Ενόπλων Δυνάμεων και χώρους των Δήμων Αθηναίων, Ζωγράφου και Παπάγου.

Ο χώρος αυτός παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιαμόρφωτος, κατακερματισμένος, δυσπρόσιτος έως απρόσιτος στους πολίτες, ευάλωτος σε αυθαίρετες παρεμβάσεις και συνεχώς περιοριζόμενος εξ αιτίας της ελλείψεως πολεοδομικού και κτηριολογικού προγραμματισμού. Ετσι μεγάλες εκτάσεις του εγκαταλείπονται στην 'αυθαίρετη' σχεδόν κάλυψη και χρήση, χωρίς προοπτική, χωρίς αισθητική, χωρίς σύγχρονη και επαρκή υποδομή και φυσικά χωρίς πρόβλεψη διασυνδέσεως με άλλους χώρους συναφών δραστηριοτήτων.

Εντός του Ασκληπείου Πάρκου Αθηνών θα αναπτυχθούν όλες οι δραστηριότητες που συνάδουν με την ποιότητα ζωής και σέβονται τις ιδιαιτερότητες των δραστηριοτήτων της Υγείας. Στα πλαίσια αυτά ...

Η προσπάθεια για τη δημιουργία Συγχρόνων Ασκληπιείων και ειδικότερα του Ασκληπιείου Πάρκου Αθηνών, πιστεύουμε ότι στηρίζεται στις βασικές αρχές και αξίες που πρέπει να διέπουν τους νέους μας. Για τις αξίες αυτές πρέπει να συν-εργαστούμε στενά και αποδοτικά, ώστε να δημιουργήσουμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες διαβιώσεως αλλά και αναπτύξεως του πολιτισμού μας.

Έτσι το κάθε παιδί, ο κάθες νέος ας σκεφτεί και ας συζητήσει με τον εαυτό του. Είμαστε απόλυτα πεπεισμένει ότι θα ενστερνιστεί τον 10-λογο που ακολουθεί: